Акпарат дереккезіне суйенсек, "Мультимедиа" созі откенгасырдын 90-жылдарында медиаконвергенция идеясынынматериалдык іске асырылуы ретінде пайда болган. Ягни, мерзімді баспасез, радиохабарлар, интернет сынды букілакпарат куралдарын бір арнага тогыстыруды коздеген. Заманауи медиа зерттеушісі Мануэль Кастеллстін пікірінше, "Мультимедиа - бейне, аудио жэне мэтін пішіміндегіинтерактивті карым-катынастын шексіз мумкіндіктерінежарандык терезесін ашатын "сикырлы жэшік" дейді. Бірак, бул пікір бастапкыда он нэтижесін бере коймаган. Себебі, алгашында АКШ-та біріккен медиа курылымдарын куру ушін коптеген эксперименттер жасалынып, техникалыкжарынан мумкіндіктер коп болганымен, алгашкы кезендесэтсіздікке ушыраган. Бул сотсіздікке ушыраудын бастысебебі, арналардын откізу кабілеттілігінін жеткіліксіздігіболса, екінші себеп аудитория санынын аздыны болган. Сол сэтте ірі жобаларды жузеге асыру аса онай шаруа болмаса, куні бугін веб-паракшаларта аудио жэне бейне акпараттыенгізу эдеттегі тожірибеге айналды.Сонымен катар, интернеттін дамуы дастурлі хабар таратуарналарымен катар эртурлі себептермен озіндік онімі жок радио жэне теледидар онімдерін шытаратын кейбірондірушілер ушін косымша арнага айналды. Осіресе, INTERNET -тін графиктік, аудио жоне видеозапистерге, документтік ресурстарына кіру сервисі World Wide Webушін колайлы болды. Атап айтсак, жерусті диапазондарынсатып алуга каржылык мумкіндіктері жок олар ез аудиториясын интернет ортасында радиохабарменкамтамасыз етті.
Тек радиохабарлар таратумен гана шектелмей, эфирлікарналарга косымша хабар тарату мумкіндіктеріне ие болды. Сол сэтте, интернетте газет-журналдарыдай емес, этикалыкшектеулері жок фотосуреттер пайда болды.
Акпаратты таратудын жана арнасы озінін техникалыкмумкіндіктерінін аркасында мультимедианы барыниапайдалана алды. Мэселен, жер сілкінісі туралы акпараттымэтіндік, ауызша хабарлама, аудио жазба аркылы, кираганжерлерді корсететін видеороликтер аркылы, фотосуреттераркылы жеткізген.
2003 жылы Runet интернет-медиасынын мониторингініннэтижелері
бойынша акпарат куралдарында бейне, анимация, аудио форматтары сирек
колданылатынын аныктаган [2]. Бірак, кейін жургізген. мониторинг нотижесі мультимедиялык платформаларколданыста екендігін жеткізген.
Технологиянын даму каркынын ескере отырып, букаралыкакпарат
куралдарын ондірушілер, сондай-ак онын зерттеушілерімотін, дыбыс, кескіннін тіркесімі акпараттын курылымытуралы калыптаскан идеяларды тубегейлі озгертеді депойлады. Конвергенция процестері, эрине, журналистердінкосіби кызметінін сипатына да эсер етеді. Казіргі уакыттаконвергентті редакциянын жумысын калай онтайлыуйымдастыру керек,
жана буын жаналыктарын калай жобалау керек, мультимедиялык гимаратта
жумыс істейтін журналист кандай міндеттерді орындауыкерек деген мэселелер кызу талкылануда. Мысалы, газетті, радионы, телестанцияны, интернеттегі сайтты камтитын бірмедиа консорциума кіретін эртурлі арналарта жаналыктаржеткізетін бірынгай акпараттык орталыктарды ашу
нускасы усынылуда.
«Конвергенция» угымы медиа саласынданы негізгіозгерістерге
синоним болып табылады. Конвергенция - алданыонжылдыкта букаралык
акпарат куралдарын жэне коммуникация жуйелерін ганаемес, сондай-ак турлі салаларды да толынымен озгертеалатын процесс.
Бул ретте, коммуникативті интерактивтіліктін касиеті аса манызды болып саналады. Бугінгі куні, электронды БАК интерактивтіліктін турлерін сэтті колданады. Ягни, интернет пайдаланушыларымен байланыс орнатугаарналган арна ретінде ерекше багалайды. Ол БАК-тын коммуникативтік
функцияларын жана денгейге шырарады, жекелегенадамдара гана емес,
сондай-ак адамдардын жеткілікті улкен топтарына жылдамэрекет ету мумкіндігін де усынады.
Іс жузінде интернеттегі БАК редакциялары желілік карым-катынастын эртурлі белгіленген нысандарын пайдаланады. Бул, эрине, олардын коммуникативті мумкіндіктерінінаукымын кенейтеді: редакциянын, аудиториянын жекелегенокілдерімен сойлесуінде корсетілген диалогтыккоммуникациядан бастап, кун тэртібіне шыгарыл ан окиаларды талкылау копжакты режимде карастырылады. Осыган байланисты журналистердін жана касіби міндеттеріпайда болды. Бул оларга пікірталастарды уйымдастырудабелсенді тарап болуга, усынылган такырыптардыталкылауга, "арнада устауга" жоне осы БАК-тын кун тортібіне эсер етуге комектеседі.
2005-2007 жылдары интернет-кеністікте пайда болган жэнеіс жузінде веб-сайттарды ондірупілер белсендіпайдаланатын интерактивті байланые аутсорсингі болды, ягни материалдарды, мэселелерді талкылаудын баска
интернет-аландарына жэне пайдаланушылардынжурналистермен немесе
интерактивтермен сойлесуіне басты фактор болды. Эдетте, бул блог хостингтерде немесе элеуметтік желілерде(LiveJournal, Livelnternet,
MySpace, Facebook жоне баска да "коммуналдык" кызметтер) пайда болалы
[3].
Интерактивтілікті кенірек тусіну ушін, аудиторияменкарым-катынастын эртурлі мумкіндіктерін, сонымен катар эртурлі тутынушылык кызметтерді усынуын, бейімделуфункциясы туралы міндетті турде айтуымыз керек. Булжагдайда эрбір жеке тутынушы кірістірілген багдарламалыкжасактаманы колдана отырып, сайтты бейімдей алады, озінін талгамдарын озгертіп, кейбір параметрлерді ошіреалады, оны кызыктыратын мазмунды сурай алады. Мысалы, оз браузерініздін терезесіне басты бетке
тапсырыс беру немесе RSS-технологияларын пайдаланаотырып,
электрондык пошта аркылы жаналыктар лентасын таратааласыз. Кейбір медиа сайттар колданушыга ен тартымдынемесе унемді дизайнды тандауды усынады. Рас, озіргемундай адаптивті интерактивтілікті тек бірнеше
интернет-БАК колданады.
Корытындылай келе, мультимедиялык журналистика медиа
конвергенциясынын нотижесі ретінде журналистика практикасында біркатар озгерістер енгізді. Аталмышмедианын алдаты уакытта да берері мен талай озгерістерэкелері сезсіз.
Пайдаланылган эдебиеттер тізімі:
1) Интернет СМИ: Теория и практика: Учеб. пособие для студентов вузов
/Под ред. М. М. Лукиной.- М.: Аспект Пресс, 2010. - 348 с.
2)
Интернет-журналистика [Текст] : учеб. пособие / А. А. Калмыков. - М.
ЮНИТИ-ДАНА, 2005. - 3836.
3)
Интернетке кіріспе "Букілдуниеж узілік ормек" [Мэтін] :эдістемелік
курал / Е. К. Балапанов. - Алматы : Жана технологиялар ин-ты, 2006. - 376.
4)
Сергей Шипулин, Жанна Аксентий. Казакстанданыинтернеттін дамуы.
