Некоторое время Янка Купала жил в селе Печищи, возле Казани. А в июне 1942 года правительством БССР он был командирован в Москву.
Галина Варенова, ученый секретарь учреждения «Государственный литературный музей Янки Купалы»:
Дзе рыхтуецца з’езд Саюза пісьменнікаў Беларусі. Янка Купала паехаў адзін. Пасяліўся ў самай шыкоўнай гасцініцы сталіцы, у гасцініцы Масква, дзе спыняўся неаднойчы. Яго прыстанкам стаў нумар 414. Менавіта ў ім прайшлі апошнія 10 дзён жыцця паэта.
В гостинице собрались белорусские писатели: Петрусь Бровка, Максим Танк, Петр Глебка, Михаил Лыньков. Вечером 28-го поэт поднялся на 10 этаж в комнату Лынькова, где собрались друзья и знакомые Купалы.
Галина Варенова:
Згадвалі, што Купала быў у той вечар спакойны, вясёлы. Літаральна за некалькі гадзін да таго ён развітаўся са сваім даўнім знаёмым сябрам Яўгенам Мазальковым, з якім дамовіўся на сустрэчу на наступны дзень у рэдакцыі Дзергіс.
В 22 часа 30 минут поэт упал в лестничный пролет гостиницы «Москва» и разбился насмерть. Смерть была мгновенной, свидетелей ее не оказалось. Что это было? Тайное убийство, случайная неосторожность или самоубийство?
Галина Варенова:
Згадвалі і пра тэлефонны званок і размову з нейкай жанчынай, якая так канчаткова і не ідэнтыфікавана. Называюць і латышскую партызанку Ірэну, і карэспандэнтку маскоўскай газеты ў розных версіях. Літаральна нядаўна мы запісалі ўспаміны, атрыманыя праз аповед Пятра Глебкі, пачуты адным з яго выпадковых знаёмых, аб тым дні. Ён нават згадаў, што ў нумары, дзе ўсе сабраліся, зайшла супрацоўніца гасцініцы і перадала Купалу нейкую запіску, прачытаўшы якую, ён паклаў яе ў кішэню, а неўзабаве выйшаў з нумара. Хтосьці згадваў, што выйшаў ён з нумара пасля тэлефоннай размовы. Зноў жа як бы разыходзяцца версіі, больш паэта жывым ніхто не бачыў. Ніводнага сведчання няма.
Янка Купала обожал дачу в Левках. Чем так притягивало это место поэта – подробности здесь.
Купала направился к лестнице, и буквально через несколько минут случилась трагедия. Трагедия, которая повергла всех в шок. В спецсообщении Лаврентию Берии было указано, что происшествие квалифицируется как несчастный случай. Это единственный официальный документ о трагической смерти народного поэта Беларуси.
Галина Варенова:
Такім чынам гэта няшчасны выпадак. Трэба зазначыць, што ў гэтую версію мала хто верыў ад самага пачатку, бо ўсё-такі парэнчы дастаткова высокія і шырокія, нават, калі чалавек па нейкай прычыне страціць раўнавагу, згубіць свядомасць, то хутчэй за ўсё, ён паваліцца не ў прадонне, а непасрэдна на лесвіцу. Каб проста ўпасці ў пралёт, трэба спачатку добра перагнуцца цераз парэнчы, а дзеля чаго гэта рабіць, зноў жа невядома.
И все-таки была широко распространена и неофициальная версия: Янку Купалу столкнули в лестничный пролет. Случайно или намеренно? Сразу же после смерти поэта самыми обсуждаемыми слухами были слухи о расправе над Купалой.
Галина Варенова:
Сведкі, калі яны былі, прамаўчалі.
Янка Купала был кремирован в Москве. В 1962 году его прах был перевезён в Минск и перезахоронен на Военном кладбище, где находится и могила его матери, умершей в оккупированном Минске на второй день после гибели сына, о которой она так и не узнала.
Галина Варенова:
У нашым музеі можна ўбачыць прыступкі ракавога лесвічнага пралёту, парэнчы, фрагменты абсталявання нумару, у якім жыў паэт. Яны ўключаны ў мастацкую інсталяцыю «Шлях паэта». Менавіта сродкамі мастацтва стваральнікі інсталяцыі, Павел Вайніцкі і Алена Зладкавіч, паспрабавалі асэнсаваць гэтую таямніцу. І хтосьці бачыць у гэтай інсталяцыі вось той вір, які ўцягнуў у сябе чалавека, зламаны лёс, перарваны палёт, а хтосьці ўбачыў прыступкі ў неба, стромыя, слізкія, але па іх уздымаецца кожны сапраўдны талент.
Янка Купала. Классик белорусской литературы, поэт, драматург и публицист. Человек, которому суждено было войти в историю как первому народному поэту БССР, появившемуся на свет в необыкновенное время – в ночь на Ивана Купалу. Он вывел белорусскую поэзию на мировой уровень и стал честью и достоянием нашего народа.
Подписывайтесь на нас в Telegram!