175-ші Қара пайым-сөз: Жер бетіндегі жетпіс мың Ph.D ғалымдар неге жеті ғұламадан кем түсіп жатыр

Өткенде осы тақырыпта бір жазба жазғанымда «мен не деймін, домбырам не дейді» демекші, оқырмандар ойымды түсінбей, мүлде басқа жаққа шауып кеткені мені аздап қынжылтты. Осы мәселені басқа қырынан тағы жазып көрмекпін. Бұл жолы да ойымды ешкім түсіне алмаса, амал жоқ, бұл тақырыпты тұншықтырып өлтіріп тастауға тура келеді. Жасыратын несі бар, қазір не көп, ғалым көп. Ғалымдарды қолдан жасап шығарудың (Ph.D., PhD, D.Phil., DPhil, Sc.D, Ph.D.Thesis және т.т.) ғаламдық инкубаторлық (лат. incubatio «жұмыртқа басып шығару») жүйесі қалтқысыз жұмыс істеуде. Бұл жүйедегі ең үлкен кемшілік «бір ғалым – бір ғылым» стандарты деп ойлаймын. Яғни, «Пи-Эйч-Ди» қорғаған ғалым өмірінің соңына дейін тек өз саласында ғана әрекет етуі тиіс. Бұл мүлде дұрыс емес. Бұл жүйедегі ең басты парадокс «Пи-Эйч-Ди» атағын алушылардың ешбір ғылыми атағы жоқ ежелгі ғұламалардың еңбегінен цитата келтіруі деп айтуға болады. Жер бетінде тірі жүрген жеті миллиард адамның ішінен шыққан жеті жүз миллион ғалым бір төбе де, адамзатты бүгінге жетістікке жеткізген – жеті ғалым (шартты түрде алып отырмын) бір төбе. Жеті ғұламаның (мысалы, әл-Фараби) кез-келгені бір дерлікте – физика, химия, астрономия, механика, математика, философия, тарих, әдебиет, тіпті музыка, сурет салу және т.т. ғылым түрлерін қатар меңгергенін олардың өмір тарихына бір көз жүгірткеннен-ақ байқауға болады. Көріп отырғандарыңыздай, мен ежелгі ғұламалар мен бүгінгі ғұламаларды шеттетіп отырғам жоқ. Керісінше ғылым алға дамуы үшін ежелгі замандардағыдай «ғылым стандартын енгізу қажет» деп отырмын.