Борынгы Израиль патшалыгы безнең эрага кадәр дә җимерелгән, һәм шуннан бирле аның территориясе башка көчләргә караган. Аларның һәрберсе халыкка үзләренең кешелек стандартлары һәм дәүләт төзелешенең үзенчәлекләре буенча мөгамәлә иттеләр, ләкин безнең чорның беренче гасырларында римлылар, күтәрелешләрне басудан шулкадәр арып, яһүдләргә туган якларында яшәргә рөхсәт итмәделәр. Күрәсең, тыю беркайчан да тулы булмаган, ләкин шул вакыттан алып бу кешеләрнең күбесе сөргендә яшәгән.
Рим империясе, христиан динен кабул итүгә карамастан, яһүдләргә бик яхшы мөгамәлә иткән. Ләкин аның фрагментларында барлыкка килгән Европа дәүләтләре бу турыда башкача фикердә иде. Бу аеруча Көнбатыш яһүд җәмгыятьләре өчен начар вакытлар килеп җиткәч, крестиклардан соң начарланды.
Киресенчә, мөселманнар аларны беркайчан да җәберләмәгәннәр - яһүдләрне хөрмәт итү - аларның диненең нигезләренең берсе. Шуңа күрә, Османлы империясе, Ислам дөньясының яртысын берләштереп, һәрвакыт бу халык вәкилләренә үз җирләренә урнашырга мөмкинлек бирде.
XIX-XX гасыр башында Европа яһүдләре өчен хәл бик киеренке булып китте. Өченче Рейх әле ерак иде, ләкин күп штатларда милләтчелекнең үсүе аркасында чит кабиләләрне җәберләү гадәти күренешкә әйләнде.
Шул ук вакытта, барлык яһүдләр Османлы империясенең, үз христиан җәмгыятьләре белән проблемаларга карамастан, үз халкына карата традицион сәясәтен ташламаганнарын беләләр.
Бу чорда сионизм кебек иҗтимагый хәрәкәт барлыкка килде, яһүдләр туган илләренә кайтырга тиеш, ул вакытта Төркия хакимлеге астында булган. XIX гасыр азагында Палестинада аларның егерме меңе генә булса да, берничә дистә ел эчендә күп тапкырлар күбрәк иде.
Калган Европа яһүдләре, хәрәкәтләнмәсәләр дә, якынлашып килүче афәтне сизеп, төрекләрдән борыңгы Израиль җиренең үзидарә дәрәҗәсен алу өчен җирне тикшерделәр.
Сионизмның төп идеологы Теодор Герцл соңгы Османлы солтаны Абдул Хәмид IIгә Палестинада бәйсез яһүд дәүләте төзү өчен 150 миллион евро алтын тәкъдим итте. Ул шулай ук әрмән проблемасына һәм башка христианнарның погромнарына бәйле рәвештә төрекләргә халыкара басымны җиңеләйтергә ярдәм итәргә вәгъдә бирде.
Монархның җавабы тарихка кереп калган: "Доктор Герцлга үз проектында бүтән адымнар ясамаска киңәш итегез. Мин бу җирнең бер учын да бирә алмыйм, чөнки ул минеке түгел, ә аның өчен көрәшкән һәм аны каны белән сугарган бөтен Ислам халкына. Яһүдләр миллионнарын саклый ала. Әгәр Ислам хәлифәте юк ителсә, алар Палестина түләүсез ала алырлар. "
Солтан ахмак та, тупас та түгел иде. Ул яхшы аңлады, яһүдләрнең үзидарәсе бирелсә дә, тулы бәйсезлек булмаса да, Көнбатыш банкирлары һәм сәясәтчеләре арасында зур бәйләнештә булган бу кешеләр Якын Көнчыгышта Европа колониаль йогынтысы транспортына әйләнәчәк.
Англия һәм Франция Османлы эшләренә икътисадый һәм политик яктан катнашырга мөмкинлек алачак, һәм Изге җирдә дәүләт оешмасы күренеше, анда ике мең ел булмаган, үз милләтчеләренә, сепаратистларына һәм радикалларына үз көченә ышаныч бирәчәк.
Нәтиҗәдә, яһүд соравы чишелеше яхшырак вакытка кичектерелде, гәрчә Османлы империясе, ислам көче буларак, бу проблеманы тыныч һәм уңайлы хәл итү мөмкинлеге булган бердәнбер кеше иде.
https://zen.yandex.ru/media/id/5db80c6aa660d700ac95decf/pochemu-osmanskaia-imperiia-ne-vozrodila-evreiskoe-gosudarstvo-v-palestine-5ec40fcf60d946423f030731