(В.В. Заболоцкий хикәяләре)
70-нче еллар азагында миңа алдынгы очу сынавы инженеры Николай Васильевич Муханов белән эшләргә мөмкинлек бирелде. Техник яктан бик компетентлы, куллану җиңел, аның күзләрендә ниндидер ирон балкышы бар иде, ул олырак иде, ничектер, минем белән атасы белән бәйле иде. Эш Дизайн бюросы белән алда бара, ул Казанда депутат Саймонов нигез салган һәм "Спорт авиациясенең дизайн бюросы" дип аталган. Соңыннан, бу проект бюросы спорт белән генә түгел, ә хәрби эшләр белән дә шөгыльләнә башлады.
Ул елларда һава оборонасы системаларын сынау өчен югары тизлекле максатлар таләп ителә иде, һәм мондый максат МиГ-21ПФ нигезендә ясалды.
Теләсә нинди суперсоник самолетта двигательгә керүдәге һава күләмен көйләүче җайланмалар бар. Миг-21 һава кабул итү җәясендә гидротехник цилиндр белән озайтылган яки тартып алынган конус бар, ул автоматик рәвештә дә, кул белән дә. Бу цилиндрның бер очын конуска, икенчесе цилиндр таягы самолет өлешенә тоташтырылган. Конус очыш тизлегенә һәм биеклегенә карап, гидлар буенча очышта шулай хәрәкәт итә. Бу конуста шулай ук радар антенна һәм җиһаз бар. Максатка локатор кирәк булмаганлыктан, аның урынына очыш параметрларын язган "KZA" контроль язу аппараты куелды. Болар фото кәгазенең хәрәкәт тасмасында җиңел "коен" эзен калдырган цикл язгычлары. Flightәр очыш алдыннан һәм очыштан соң цилиндр таягы өзелде, конус озайтылды һәм җиһазга керү өчен алынды. Аннары алар фото кәгазе белән кассеталарны чыгардылар, күрсәттеләр, очыш расписаниесен төзеделәр, нәтиҗәләр буенча хаталар һәм кимчелекләр күренде. Хәзер, бу җиһазларга, мәгълүмат саклау җайланмаларына карап, кемдер "бу үткән түгел, ә Таш чоры" дип әйтер. Әлбәттә, кесәңдә терабайт хәтерле гаджет, һәм кулыңда гекабайтлы телефон булса, син моны әйтә аласың, ләкин ул вакытта "без аны нәрсә булган, скульптура ясадык ..." һәм очтык.
Яхшы кояшлы көн. Медицина контроле үтте, ачыкланды һәм очыш миссиясенә кул куелды, алдан рөхсәт алына. Барысы да гадәттәгечә. Мин самолетны тикшереп йөрдем. Аңлатмалар юк, конус кына алга киткән, ләкин бу нормаль. Двигатель эшли башлагач, конус үзе автоматик рәвештә урынга төшәчәк. катнашачак. Ул кабинада утырды, керергә рөхсәт ителде. Ул кабинаны япты һәм двигательне эшләтеп җибәрде. Рульне, флэпларны тикшереп, җир инженеры бар нәрсәнең нормаль булуын күрсәтте һәм борынын күрсәтте. Бу "конусны чыгару" дигәнне аңлата. Аңа "аңлады" дип баш кагып, ул кул белән идарә итүгә күчте һәм гидротехниканың җәядә ничек эшли башлавын ишетте, һәм конус позициясе кирәкле урынны алды, күйдергечне "машинага" куйды.
Бер шарт бар иде: очыштан төшүгә кадәр бөтен очыш ярым автоматик режимда башкарылды. Димәк, кокпитта радио командование симуляторы булган һәм "очып китү, урнаштыру, төшү" төймәсенә яки бүтән боерыкларга баскач кына теге яки бу программа кабызылган. Әгәр алдагы барлык рейслар двигательнең яндыру эшендә башкарылган булса, бу очыш максималь рәвештә башкарылырга тиеш иде.
Очыш полосасына такси ясау һәм самолетны очып китү курсында урнаштыру, автоматик режимны кабызу һәм очыш төймәсенә басыгыз. Очкычның тоткычы тулысынча "үзе" китте, троттл MAKS өстенә төште һәм тизлек йөз процентка җиткәч, самолет үзе тормозны "җибәрде" һәм очыш башланды. Сэм, самолет барысын да үзе эшли. Искиткеч хис, утырыгыз һәм аның ничек эшләвен карагыз, комачауламагыз. Берничә секундтан соң начар хис барлыкка килде. Барысы да яхшы эшләсә дә, тавыш. Башта мин "максималь очып китү белән яндыру арасында нинди зур аерма" дип уйладым, ләкин ярты полосадан соң, тизлек бик әкрен үсә барганнан соң, мин нәрсәдер дөрес булмаганны аңлый башладым. Элегерәк двигатель тавышы арттан ишетелә иде, хәзер алда бераз кычкыру. Автоматизацияне сүндерде, ләкин туктарга соң иде. Сез куркынычсыз җиргә төшә алырлык урынны узып киттем һәм бераз тизләнү белән самолет полоса ахырына якынлашты.
Соңгы тәлинкәдән, гаҗәеп тырышлык белән, самолет полосадан төште һәм тизлектә һавада асылган кебек иде. Вакыт туктаган кебек иде. Алда түбәнлек һәм Казанка елгасы тора, бу безгә бераз тизлекне арттырырга мөмкинлек бирде. Ләкин тизлек бик әкрен үсә. Кайбер бакчалар, абзарлар ялтырап тордылар, тимер юл линиясе бик тиз якынлашты. Сикерергә? Ләкин СК креслосы мондый биеклектә котылуны тәэмин итми, бары тик түзегез. Тизлек үсә, ләкин самолетны менү өчен тәрҗемә итү өчен бик түбән. Тау якынлаша иде. "Чылбырлар өстендә яки чыбыклар астында" дигән уй ялтырап китте, "ахмак" үз-үзенә әйтте һәм контроль төймәсен "үзенә" тартты. Тизлек тагын өч йөзгә төште, ләкин самолет һавада сакланды, начар түгел иде. Миллиметрда тизлек күрсәткеченең ук өскә күтәрелде. Миңа бу кычкыру һәм шау-шу арасында кемнеңдер сулышы ишетелде кебек.
Кинәт, сәгатенә өч йөз кырык километр тизлектә, алда нәрсәдер өрде, тавыш туктады һәм самолет богаулардан азат булып тоелды. Тизлек бар иде, ул идарә итә һәм тыңлаучан булды. Шуннан соң наушникларда "хулиган, шунда ук төшәргә" РП сиренасы яңгырады, килеп чыкканнан соң, ул тапшыргыч төймәсен тотты һәм мин аның микрофонга сулышын ишеттем, начарны көттем. Хәзер тәнемдә салкыннар йөрде. Эшнең дәвамы турында сөйләшү була алмый. Тынычланыр өчен миңа дүрт түгәрәк ясарга туры килде. Бернәрсә булмаган кебек, якынлашу һәм төшү. Кешеләр самолетка агылды. Безнеке дә, завод та барлык полосалар лидерлары. “Әйе, мондый хулиганлык өчен җавапка тартырга кирәк. Сез инде оча алмассыз. ULS'ка отчет. " һәр тарафтан ашыкты. Бер Николай Василиевич сорады: "Нәрсә булды?" Мин аңа җавап бирдем - "Мин үзем аңламадым." "Сез язуны кабыздыгызмы?" "Кертелгән." Без самолетка якынлаштык, конусны бераз тарттык, һәм ул кыска схема белән идарә итү белән бетонга төште. Күреп була, минем мондый карашым бар иде, барысы да җил белән очып киттеләр.
Конус җәягә кертелде һәм ул септум җыюга каршы сузылган сабак белән торды. Таяк һәм монтаж тишекләре берләштерелмәгән, болт куелган. Нәтиҗәдә, гидротехник цилиндрның бер очын төзәтмәделәр, һәм ул һава кабул итүдә ятты, двигательнең һавага керүен өлешчә тыйды. Бу двигательнең кысылуын киметте, шуңа күрә самолет борынында һава агымы ишетелде. Бу очракны анализлаганнан соң, техник үзен тапшырылган яшь белгечкә ышанып тапшырган, ләкин ул үз эшен тикшермәгән. Бу минем өчен дә гаҗәп һәм күңелле иде, икесе дә кич белән кунакханәгә килеп гафу үтенделәр. Миңа бу егетне күрергә туры килмәде. Алар бу вакыйгадан бик борчылганын һәм тиздән үзе башка эшкә күчүен әйттеләр.
https://zen.yandex.ru/media/id/5a527f2ac89010b7c615d82e/doveriai-no-proveriai-5e8506111a056b3af3db0e57