Калка сугышы Монголларның Рәсәйгә һөҗүменә фаҗигале башлангыч булды. Рәсәй кенәзләре белән Половциның яңа куркыныч алдында күрелмәгән берләшүе шул ук дәрәҗәдә җиңелү белән тәмамланды. Чараның киң масштабы сугышның зур масштабы һәм аның әһәмияте турында сөйли - сугыш ул вакытта Европа һәм Азия елларында искә алына.
1221 азагында, Чыңгызхан ике тәҗрибәле генерал Джебе һәм Субадей җитәкчелегендәге армиянең авангард бүлекләрен Кавказ һәм Кара диңгез далаларында разведка кампаниясенә җибәрде, Хорезмшах көченең көнбатыш милкенә бәреп керү һәм Половцыга куркыныч тудырган Половцы. Өч ел дәвамында экспедиция Киевка барып кайтырга тиеш иде.
Монголлар ут һәм кылыч белән Кавказ аша узып, Половц далаларына бәреп керделәр. Половцян Хан Котян, кияве Мстислав Удатный аша Көньяк Россия кенәзләре һәм Половциялеләрнең хәрби коалициясен булдыруга иреште. Монгол илчеләре, Кипчакларга каршы дуслар табу тәкъдиме белән Руска килгәннәр, Монгол хыянәтен белеп, үтерелгәннәр.
Бу "демарче" Монголларның ачуын чыгарды һәм шуннан соң Рәсәй кенәзләренең һәм хәрби җитәкчеләренең сугыштан соң газаплы үлеменә төште. Урысларны ныгытмадан алдап, монголлар дворяннарны җиңүне бәйрәм итү өчен утырган мәйдан астына куйдылар. Бер версия буенча, сөйләшүләр барышында монголлар князьларның канын түкмәскә һәм платформа белән богауларга вәгъдә биргәннәр, шулай итеп аларның вәгъдәләрен чикләгәннәр.
Хәзерге исәпләүләр буенча, якынча 15 мең монгол, 15-20 мең рус һәм половцы булган. Вакыйгалар хәзерге КХД территориясендә, Днепер янындагы Калка (Калчик) елгасының билгесез төбәгендә булган.
Днайпер янындагы монголларның җиңел атлы отряды белән беренче очрашу вакытында алар тиз җиңелделәр, шуннан соң алар уйламыйча Калкига юл тоттылар, анда авыр атлы гаскәр белән Монгол пистолеты көтте. Брональ атлы гаскәрнең сөңге белән һөҗүме, маневрлы укчыларның, русларның һәм половцларның авыр атуы ярдәмендә, озак каршы тора алмады. Аннан соң аларны монголлар берничә көн йөрттеләр һәм кыйнадылар.
Русичи монда гадәти булмаган сугыш рәвеше белән очрашты. Монголлар сигнал ярдәмендә сугышны өзлексез контрольдә тоттылар (шул вакытта Европа гаскәрләренә сугыш башында гына боерык бирделәр), мәкерле алдау тактикаларын кулландылар, актив маневр ясадылар, дошманга гел аттылар. Шул ук вакытта, Монгол составлы җәяләр урысларга һәм половцяннарга караганда еракрак иде.
Монолит Монгол армиясеннән аермалы буларак, коалиция гаскәрләренең бер генә җитәкчелеге дә юк иде, алар һәркем тулысынча буйсыныр иде. Чынлыкта, һәрбер принц шәхесендә берничә командир бар иде. Князьлар үзләре тактик карарлар кабул итә алалар һәм башкаларга хәбәр итмиләр иде, бу сугыш вакытында тәртипсезлеккә китерде.
Ләкин, коалиция яхшырак оештырылган булса, аның мөмкинлекләре аз иде. Аңа моңа кадәр Төньяк Кытай, Centralзәк Азия, Кавказ, Кара диңгез төбәге һәм Кырым аша үткән дөньядагы иң яхшы армиянең авангарды каршы иде, аның юлындагы бар нәрсәне җимерде.
Половцы ахыр чиктә җиңелде һәм потенциалын торгыза алмады. Рәсәйдә, ел нәтиҗәләре буенча 9/10 россияле дип игълан ителгән сугыш нәтиҗәләре билгесезлек чәчте. Барысы да көткән дөнья ахыры күренеше кебек иде. Ләкин актив бәхәсләр дәвам итте. Монголлар Россия гаскәрләре һәм ныгытмалары турында кыйммәтле мәгълүмат ала, булачак операция театры белән таныша алды.
https://zen.yandex.ru/media/history_russian/bitva-na-kalke-glazami-mongolov-5edf5b0094065520f7555669