лAboveгарыда күрсәтелгән илләрнең барысында яшәүче таҗиклар бу Памирилардан нәрсә белән аерылып торалар, чөнки алар шулай ук Иран филиалы телендә сөйләшәләр? Таҗик теленең бераз читтә торуы. Моннан тыш, кайбер тел белгечләре аны фарсы теленең варианты дип саныйлар - фарсы. (Чынлыкта, "Таҗиклар" - Фарсылар. Бу сүз Иран халыклары тарафыннан үзләрен төрек булмаганнар дип атау өчен кулланылган).
Моннан тыш, Памириялеләр бер үк ландшафтта барлыкка килгән уртак казу төре белән берләшәләр. Шулай ук, Памир халыклары Исламында бик күп мәҗүсиләр (исламга кадәр) исән калганнар, озак вакыт үтеп булмый торган тау урында яшәгәнгә.
***
Интернетның Россия сегментында Памир халыклары турында имеш-мимешләр, гайбәтләр күп. Нигездә, алар "чын ария" дип аталалар һәм дәлил буларак гадел чәчле һәм гадел күзле кешеләрнең фотосурәтләрен беркетәләр. Шулай да, Памирлар арасында гади таҗикларга караганда блондинка һәм кызыл мохит юк дип әйтергә кирәк. Әлбәттә, элек таҗиклар яңа килгән төрекләр тарафыннан бик нык тәэсир иттеләр. Ләкин бу кадәр түгел!
Памир халыкларының беренче ата-бабалары бу таулы җиргә б. Э. К. Бу хәзерге Ваханнар һәм Ишкашимның ата-бабалары булган. Аннары бәйләнешле халыкларның башка дулкыннары бар - күчмә Саклар, аларның каршы кабиләләре монда килгәннәр. Шуңа күрә Памир халыклары бик күп. Аларның ата-бабалары туган булса да, алар монда төрле вакытта һәм төрле санда килгәннәр. Шулай да алар бер этник төркемгә җыелмаганнар.
Әйткәндәй, Борынгы Дөнья һәм Урта гасыр империяләре җирле халыкларны яулап алырга тырышкан. Моны фарсылар, төрекләр, кытайлар, гарәпләр, монголлар һ.б. эшләде. Бер яктан, алар уңышка ирешкән кебек иде ... Икенче яктан, бу өлкәдә яулап алучыларның берсе дә озакка сузылмады. Pamәм Памир халыкларының тамырларына лаеклы дошман каны салынмады. Димәк, мондый махсус этник үзенчәлек һәм тышкы кыяфәт.
Шуңа күрә, күп гасырлар дәвамында монда кечкенә принципиальлекләр генә булган - кайвакыт мөстәкыйль, кайвакыт бик түгел. Гомумән алганда, XIX гасырга кадәр Памирисны беркем дә яулап алмаган. Әлегә бу өлкә Россия һәм Британия империяләре арасында бүленмәгән (Афганистан соңгысы идарә иткән, сез аңлаганча).
Совет чорында Таҗик Совет Социалистик Республикасы булган. Дөрес, башта ул Uzbekistanзбәкстан эчендә автоном иде, аннары СССР эчендә бәйсез иде. Союз таркалгач, ул бәйсез илгә әйләнде.
Хәзерге вакытта Памири халкы үзләрен таҗиклар дип танудан баш тарта (әлбәттә, барысы да түгел, ләкин гомуми халыкның 85% тан артыгы). Ләкин алар таҗик телендә сөйләшәләр. Моннан тыш, чит ил кешесе милләт турында сораса, Памирлар гадәттә ул таҗик дип әйтерләр. Беренче чиратта гражданлыкны истә тоту. Ләкин якташлары белән уратып алалар, алар күрсәтергә өстенлек бирәләр: Вахан, Язгулямец, Сарыколец, яисә гади - Памири.
Сезгә мәкалә ошаса, бармагыгызны куегыз, язылыгыз!
https://zen.yandex.ru/media/etnofil/potomki-ariev-v-gorah-pamira-otkuda-vzialis-i-pochemu-takie-raznye-5e1b3a8934808200b16e6404
еБе