з***
Хәзер туры шуеталарга бар. Уэуеталар XIV гасырдан алып Балеар утрауларында яшәүче яһүдләр. Нигездә, аларның иң мәшһүрендә - Мальорка утравында, һәм аеруча башкалада, Пальма шәһәрендә. Гомумән, шуеталар шулай ук "суеталар" яки "шуеталар" дип атала. Барысы да әйтелеш диалектына бәйле. Рус телендә норма билгеләнмәгән, чөнки без аны еш кулланмыйбыз :-)
Әйткәндәй, Балеар утраулары Урта диңгездә урнашкан һәм борынгы заманнардан Испаниянеке. Чынлыкта, җирле халык каталанча сөйләшә. Төгәлрәге, бу телнең үз диалектында. Күрәсең, монда бу яһүдләрнең исеменең төрле әйтелеше килә.
***
Бераз тарих. XIV гасыр азагында Испаниядә бик көчле яһүд погромнары дулкыны булды - Севилья үтерүе. Бу сәбәп аркасында, ул вакытта Испания патшасы 150 яһүдне Мальоркага күчерергә булды. Partәм өлешчә шулай итеп утраулар сәүдә һәм гомумән, яһүдләр яхшы белгән икътисади тормышны торгыздылар.
Чуеталар рәсми рәвештә католиклар иде. Шулай да, алар яшәү өчен аерым чирек бүлеп бирделәр. Моннан тыш, алар "чын" христианнар белән актив аралашуны тыйдылар. Чуетларның яһүд динен яшерен рәвештә дәвам итүләре - крипто-иудаизм, хәзерге вакытта һәркемгә ачык иде. Шулай итеп, Мальоркада погромнар барлыкка килде!
Гаҗәп түгел, ахырда алар моннан арыдылар, һәм яһүдләр утраудан узучы кораб белән качарга булдылар. Алар уңышка ирешмәделәр. Хакимият бу зур җинаять һәм хыянәт дигән карар кабул итте. Нәтиҗәдә, качудан ике дистәдән артык этәргеч ... баганада яндырылды. Гомумән алганда, XVIII гасырның икенче яртысына кадәр хакимият 1000-дән артык шуетаны шулай эшләде.
XVIII гасырның икенче яртысында Мальорка яһүдләре эзәрлекләнмәделәр. Evenәм хәтта башка Балеар утрауларында урнашырга рөхсәт иттеләр. Нәтиҗәдә, алар җирле халык белән генә үзләштеләр. Ә Мальоркада Суетас фамилиясе әле дә популяр. Суеталар-шуеталар үзләре күптән юкка чыксалар да.
Ләкин яһүдләр җәмгыяте бар! Ләкин шуеталарның эше юк.
Сезгә мәкалә ошаса, бармакны куегыз. Подписать!
https://zen.yandex.ru/media/etnofil/chuetas--krescenye-evrei-balearskih-ostrovov-5e896c3e549f6e4aecfb8548
ыКы