кН.Воронов шулай ук Кавказ кыюлыгын тудырган шул ук конкрет сәбәпләр турында язды: "альпинистның батырлыгы бар, бу сугышчының көче һәм хөрмәте. Караклык һәм үтерү аның һөнәре, шуңа күрә аның акыллы коралга ия булуы гаҗәп түгел; шулай да, ярлылык аны кайвакыт иң өметсез чараларга мөрәҗәгать итә, сукыр батырлык һәм үлемгә китерүче тәвәккәллек тудыра. Алга таба бу бармый һәм аның батырлыгы бара алмый, димәк, ул ерткыч характерга ия "(Воронов Н. Кара диңгез хатлары // русБюллетень, No. 3. 1857).
N.әм Н.Волконский, тауларны һәм урысларны чагыштырып, болай дип язган: "Без дошман белән эш итмәдек, аның батырлыгы бурыч аңы һәм башка шундый бурычлар белән билгеләнә, ләкин йогынты ясаучы берәмлектән, шулай ук камил булмаган чыганаклардан алынган. аннары: табыш, талау, авантюризм һ.б. Шулай итеп, минутлык кыюлык, яшьләр очраклы рәвештә, Шамил яки аның вәкиле танылган этәргеч тәэсирендә озакка сузылалар; ниһаять, Кавказ солдатына билгеле булган "кая барырга" дигән әйтем - болар уңышлар, кимчелекләр һәм Кавказ биеклеге өчен куркыныч сорамаган, ләкин аннан баш тартмаган "сугышчы" исеменә караганда күпкә эчтәлекле шартлар; ул алдан уйлаган максаты өчен йокы һәм тынычлык кына түгел, ә тормыш үзе дә корбан итә "(Волконский Н.Лезгинская) экспедиция (Дидо җәмгыятенә) 1857 елда // Кавказ коллекциясе. Т. 2. Тифлис, 1877).
Л.Волконский әйткәнчә, Россия солдатының батырлыгы Л. Толстойның "Волонтер" хикәясендә күрсәтелә. Аның герое, солдат батальонының экспедициядә булуын ишетеп, аның да алынуын тели, ләкин офицер аны калырга күндерә ("Сез монда көтәр идегез, ау итәр идек; без Алла белән барыр идек. Яхшы булыр иде!" ) Ләкин, волонтер тынычланмады һәм диалог кыюлыкны аңлауга кагылды: "Шулай итеп, утыз икенче елда испаннардан булмаган хезмәткәрләр дә бар иде, күрәсең. Ул безнең белән ике сәяхәткә китте; башың. Менә, әти, син беркемне дә гаҗәпләндермәссең, "диде капитан. "Нәрсә, ул кыюмы? Мин аңардан сорадым. - Ләкин Алла аны белә: барсы да алга бара иде; атыш булган җирдә ул бар. - Шулай итеп, кыю, мин әйттем. - Noк, бу кыю дигәнне аңлатмый, алардан сорамаган нинди уйлар ... - Сез нәрсә кыю дип атыйсыз? - Батыр? батыр? капитанга беренче тапкыр шундый ук сорау бирелгән кеше һавасы белән кабатлады: - үзен тиешенчә тоткан батыр (Л. басым ясады. Толстой - IO), диде ул, бераз уйланып. "
Нәкъ менә бу батырлык Куринский полкы компаниясенә 1854 елның 4 июнендә Чолоктагы сугышта төрек батареясы үзәкләре һәм гранаталары астында взвод баганаларында бер сәгать торырга, 42 кешене югалтырга һәм төрекләргә һөҗүм итү һәм таркату турында боерык алганнан соң гына мөмкинлек бирде. Әйтергә кирәк, бу сугыш кампания нәтиҗәләрен хәл итте. Бу батырлыкның булмавы альпинистларга урыс мылтыгына каршы торырга мөмкинлек бирмәде, ләкин аларны сыену урыны яки артка чигенергә этәрде. Нәкъ менә бу батырлык, бурыч кыюлыгы, сан һәм ресурс өстенлекләре белән беррәттән, Кавказ сугышында русларның җиңүенең төп сәбәпләренең берсе булды.
Рәсәй офицеры тауларның фанатизмы һәм батырлыгы турында: монда укып була.
Шамил армиясендә "тайпылышлар" ничек җәзаланганын монда укып була.
Сезгә мәкалә ошыймы? Социаль челтәрләргә язылу, ошату һәм яңадан урнаштыру. Рәхмәт!
https://zen.yandex.ru/media/armshistory/chem-russkaia-hrabrost-otlichalas-ot-kavkazskoi-v-kavkazskuiu-voinu-5e6e10a48c85f20d299e05ec
еОе