/ Иске Шурави язмалары /
Бу гадәти булмаган һәм тылсымлы хикәя Калинин шәһәрендә 1976 елның апрелендә булды. Ул вакытта миңа бераз 9 яшь иде, мин 3 сыйныфта укыдым. Беренче октябрь арасында без пионерлар булып гала-кабул итүгә бардык. Володя Улянов һәйкәле янындагы шәһәр үзәгендә безнең беренче кызыл бәйләнеш бәйләнде. Ләкин бу барысы да түгел, алар шунда ук миңа сәер исем белән хәтер китабы бирәләр, аннан мин аркамда бөртекләр алдым.
Мин укыдым: Габдулла Тукай авторы - "Шурале".
Вау, алар миңа гасыр ахырында татар шагыйре язган, төрки фольклорына нигезләнеп әкият бирделәр. Әкиятнең төп герое - Шуралның билгеле бер характеры. Бу нинди дус икәнен белергә булдым? Ул өйдә диванда урнашты һәм укый башлады:
“... Бер төн, ай болытларда балкып, балкып торганда,
Джигит утын өчен урманга китте.
Ул тиз арбада йөрде, шундук балта тотты,
Шакыгыз, шакыгыз, агачларны кисегез һәм тыгыз урман тирәсендә ... "
Вау, минемчә - монда, кампания, куркыныч элементлар белән әкият? Алга таба укыйм ...
“... Бер мизгелгә сихерләнгән Джигит онытылды.
Чәйнә! Кайбер куркыныч елау ерактан ишетелә,
Балта селкенеп торган кулда туктады.
Ourәм безнең агач кисүче аптырап калды.
Ул карый - һәм аның күзләренә ышанмый. Бу нәрсә? Кеше?
Джин, карак яки арбак - бу борылган гаҗәпме?
Аның ямьсезлегенә, үз теләге белән курку кирәк!
Борыны балык тотучы кебек иелгән,
Куллар һәм аяклар ботакларга охшаган, алар куркып, кыю булырлар.
Ямьсез ялтырап, кара чокырларда күзләр яна
Көндез дә, төн кебек түгел, бу күренеш куркыта.
Ул кешегә охшаган, бик нечкә һәм яланаяк,
Тар маңгай безнең зурлыктагы мөгез белән бизәлгән.
Аның идәндә кәкре кулларында бармаклары бар, -
Ун бармак ямьсез, үткен, озын һәм туры! ”
...
"Twoәм алар ике ут кебек кабынган гаҗәп күзләргә карап,
Агач кыюлык белән сорады: "Син миңа нәрсә телисең?"
- Яшь ат, курыкма, талау мине җәлеп итми.
- Ләкин мин карак булмасам да, мин гадел изге түгел.
- Нигә, сине күреп, мин шат еладым?
- Чөнки мин кешеләрне үтерә идем.
- Eachәр бармак начаррак тибү өчен җайлаштырылган.
- Мин кешене үтерәм, аны көлдерәм.
- Ярар, бармакларың белән, абый, алар күчтеләр,
- Минем белән сөйләшегез һәм мине көлдерегез!
- "Яхшы, мин уйныйм", - дип җавап бирде аңа. -
- Бер шартта гына ... Сез ризамы, юкмы?
- - Сөйлә, кеше, зинһар, кыю бул,
- Мин барлык шартларны да кабул итәрмен, ләкин тиздән уйнагыз!
- - Алайса - мине тыңлагыз, сез карар кабул иткәнчә - миңа кирәк түгел.
- Калын, зур һәм авыр бүрәнәне күрәсезме?
- Урман рухы! Башта бергә эшлик
- Сезнең белән бергә без бүрәнәне күчерәчәкбез.
- Бүрәнәнең икенче очында зур аерманы күрдегезме?
- Анда бүрәнәне ныгыт, бөтен көчең кирәк! ..
- Шурале күрсәтелгән урында кысылды
- Джигитны сукмыйча, Шурал ризалашты ... "
- Вау, килеп чыкканнан соң, бу хайван - Шурале батыр яшь татарны үлемгә китерергә булды.
- Аннары, бу әкиятне оныттым. Ләкин 18 яшемдә мин Әфганстанда булдым, анда җирле баката безне барыбызны да "Шураве" дип атады. Шулай булгач, Шурави белән Шурава түгелдер, безне Шурале? Мөгаен, булгандыр.
- Шурале тасвирламасына автор Габдулла Тукайның үзеннән кайтыйк.
- Аның барлык Шураллары - урман рухлары, намуссызлык, акылсыз кешегә төрле интрига әзерләү. Яки саф һәм ахмак урман җан ияләре, һәм кеше алар белән очрашканнан соң һәрвакыт җиңеп чыга.
- Бу петрушка, без әфганлылар аларны Тау рухлары дип атадык, һәм алар безне Шурале дип санадылар - урман рухлары һәм явыз рухлар, аларның бакчаларын һәм капкаларын су баскан. Шулай булгач, күрәсең?
Thatәм бу китап бер төрле пәйгамбәрлек һәм кисәтүгә әйләнде. Әйткәндәй, мин Әфганстандагы бу Шуралны онытмадым. Шурави совет дип әйтеп, нәрсә уйлап чыгардылар, бу көлке.
Урман явызлыгы, без алар өчен, җирле душманнар өчен.
© Александр Элизаре
Күбрәк уку >>> "Афганистан өчен шәхси"
Китап сатып алыгыз >>> "Афганистан өчен шәхси"
Рәхмәт! Каналга язылу! Социаль челтәрләрдә бүлешегез! Аңлатма, мин сезнең сорауларга җавап бирергә шат булырмын.
https://zen.yandex.ru/media/elizare/shurale-ili-shuravi--kem-my-byli-v-afganistane-5e4c401607349e4ee436c699