Белүегезчә, инглиз теле тарихында өч чор бар: борыңгы, урта һәм яңа. Аларның һәрберсе бүтән икесеннән шактый аерылып тора, шуңа күрә кайвакыт алар төрле телләр булып күренә. Бүген, әлбәттә, күпчелек хәзерге инглиз теле белән эш итә, һәм бу аңлашыла - диңгез аннан файда күрә, калган икесе - төп нокта. Шуңа да карамастан, профессионаллар аларны өйрәнәләр. Шул ук вакытта, кагыйдә буларак, иске инглиз теленә күбрәк игътибар бирелә, шул ук вакытта Урта Инглиз игътибарсыз калдырыла һәм, минемчә, бөтенләй лаек түгел. Бу уңайдан, мин аның ни өчен шулай яхшы булуы турында берничә мәкалә язарга уйладым.
Беренчедән, тулаем алганда кайбер төп мәгълүмат:
Урта Инглиз чоры 1066-нчы елдан башланып, XV-XVI гасыр башына кадәр дәвам итә дип санала. Танышу бик шартлы - телдә үзгәрешләр бер көндә, хәтта бер-ике ел эчендә булмый.
Бу чор бик караңгы башлана: Англо-Саксоннар (чынбарлыкта, һәм Көнбатышны бар нәрсәдә гаепләргә яратучылар турында язучылар түгел) җиңеләләр, һәм илләре яулап алына - һәм кем тарафыннан! - Норманнар, бу француз викинглары, туган телләрен оныткан һәм Франция патшасы гражданлыгын кабул иткән этник Данлылар.
Ул вакытта инглиз теленең перспективалары бик шикле иде: норманнар җирле дворяннарны системалы рәвештә юк иттеләр һәм барлык мөһим постларын үз халкына урнаштырдылар. Алар барысы да французча сөйләштеләр, һәм инглизләр озак еллар төркемнең, хокуксыз крестьяннарның һәм каракларның теле булды.
Бәхеткә, ул исән калды һәм французларны халыкның югары катламының көндәлек тормышыннан алыштырды, ләкин җәбер-золым еллары эзсез узмады, һәм Beowulf язылган телдә бөтенләй юк иде.
Вакыт-вакыт французларның йогынтысы шулкадәр зур иде ки, инглиз телен немец түгел, роман дип санарга мөмкин. Бу, әлбәттә, дөрес түгел. Бүгенге мәкаләдә, мин француз тәэсирендә инглиз телендә булган үзгәрешләр турында сөйләшәсем килә.
Төп фикер: Норманнар китергән яңалыклар лексика һәм орфография белән генә бәйле.
Лексика француз заемы белән шактый баетылган. Әйе, яхшы иске немец сүзләренең бер өлеше югалды, мәсәлән, бу сүз француз урынына кулланыла. Ләкин күпчелек очракта иске сүзләр сакланган, яңа пар синонимнар формалаштырган, мәсәлән, "патша" сүзе: Иске Инглиз Французы һәм сез латинны да хәтерли аласыз. яисә хайван / ит кебек парлар: Әгәр сез "Айвенго" ны укыйсыз икән, онытмагыз, баштан ук каядыр андагы персонажлар бу тема турында сөйләшәләр.
Бурычлар бик күп иде, бик күп, ләкин шулай да алар бары тик бурычлар, алар дөньяның барлык телләрендә.
Периодта булган орфографик үзгәрешләр күпкә мөһимрәк булып чыкты - чынлыкта сүзләрнең язылышы ул вакыттан бирле үзгәрмәгән. Нәтиҗәдә, Урта Инглиз текстларында иске инглиз теленә караганда күп таныш сүзләр бар. Эш шунда: хат, документлар әзерләү һәм бөтен джаз да норманнар кулына төште. Аларның язучылары француз телендә язарга өйрәнделәр, һәм англо-саксоннарның ничек язганнарын белмиләр иде, һәм, күрәсең, яңадан өйрәнергә теләмәделәр, шуңа күрә алар гадәтләнгән принциплар нигезендә инглиз сүзләрен яздылар.
Нәтиҗәдә, махсус "Иске Инглиз хәрефләре югалды:
Моннан тыш, "билгесез" хәрефләрне алыштырудан тыш, башка үзгәрешләр дә булды:
Борынгы инглиз хәрефе өчен "сирәк", күтәрүләр элеккегә караганда еш кулланыла.
Иң сәер һәм иң акланмаган, минемчә, үзгәреш хәрефне алыштыру булды Бу, мәсәлән, "мәхәббәт" һәм "килү" сүзләрендә: әйтелешкә әйләнде бер үк вакытта үзгәрмәде - бүгенге көндә ул нигә шулай булды? Ике версия бар, һәм икесе дә дөрес: 1) Иске Инглиз теле укыту француз теленә бик охшаган, бу була, мәсәлән, Норвегия сүзләрен рус теленә тәрҗемә иткәндә, ул шул ук сәбәпләр аркасында yга үзгәрә: брюнетка кебек), 2) моның өчен генә эшләнгән уку җиңеллеге - алар кул белән язганнар, һәм алар янында вертикаль такталардан торган хәрефләр күп булганда, язылганны ясау кайвакыт авыр булган. Түбәндә рус теленнән яхшы мисал: =
Гомумән, орфографик, катлаулырак булса да, "ишетәбез һәм язабыз" принцибы әле дә хөрмәт ителә иде. Моннан тыш, текстларны дөрес уку тагын да җиңеләйде, чөнки берничә яктан укылган хәрефләр сизелерлек кечерәкләнде.
Бу буталчыклык булмаганы түгел: мәсәлән, хәрефләр аерылмады, шулай ук, беренче очракта авазны яки сузык авазны аңлау җиңелрәк иде, чөнки ике вариант кына бар иде: я / яки / ʤ /. Икенче очракта, аның ярты авазлы /, яисә фрикатив /, яисә гади / - булуын аңларга кирәк иде, ләкин Иске Инглиз телендә аларның барысы да төрле хәрефләр белән билгеләнде (and, һәм шуңа). Моннан тыш, мин һаман да ð һәм English инглиз теленнән юкка чыгуына үкенәм - алар бик конкрет тавышларны белдерәләр бит.
Гомумән, моңа французларның йогынтысы бетте. Киләсе тапкыр мин Урта Инглиз грамматикасы һәм аны чыннан да искиткеч итә торган әйберләр турында сөйләрмен.
Сезгә ошаган булса - ошарга һәм язылу турында онытмагыз. Рәхмәт!