Кеше психикасына һәм тулаем җәмгыятькә тормыш һәм сәламәтлек өчен куркыныч булганда нәрсә була? Социаль психологның шәхси фикере.
ПАНИКА итмә! АХЫРГА УКЫГЫЗ
Сугыш яки эпидемия кебек глобаль социаль куркыныч туганда, аерым кешенең һәм тулаем җәмгыятьнең реакциясе бер психологик сценарийга дучар була. Мин сезгә аның турында сөйләрмен:
⠀
1️. Инкарь. Ышанычсызлык һәм скептикизм. 1939-нчы елда бөтен Европа сугышка кергәч, Совет халкы аларның сугышының тәэсир итмәячәгенә инана иде. Кешеләргә тормышларында җитди куркыныч барлыкка килүен аңлау авыр, моны җиңеп булмый. Психологик оборона ысулы активлаштырыла - күпләп җыела: психика аңсыз рәвештә курку хисе алыштырырга тырыша һәм якынлашып килүче куркыныч турында мәгълүматны киметә. Кешеләр ышанмыйлар: яңалыклар турында шаяралар, сигнализациячеләрдән көләләр, белә торып үзләренең ваемсызлыкларын мактыйлар. Ләкин елмаюлар кысыла, ясалма көлү, күзләрдә борчылу. Кешеләр кисәтүчеләргә ачуланалар
2️. Куркынычны бәяләүдә хата. Фактлар бик күп булганда, аларны кире кагу мөмкин түгел. Ләкин куркыныч әле ерак, тормыш элеккеге кебек әйләнә, һәм бу безнең тормышыбызга шәхсән тәэсир итә алуын аңлау кыен. Күк күкрәү үтәр, юлда туктар дигән өмет бар. Шулай итеп, 1941 елның июнендә кешеләр радио аша чик буендагы сугышлар турында тыңладылар, ләкин кинотеатрга бардылар, паркта йөрделәр, ял көннәрен планлаштырдылар. Шаярулар гына азрак иде.
⠀
3️. Куркынычның тормышка тәэсире. Сәүдә итү. Бераз паника. Ачу. Менә куркыныч кеше тормышына турыдан-туры тәэсир итә торган мизгел килеп чыга: кибет киштәләре бушый башлый, чикләүләр кертелә: ирекле карантин яки чикләнгән хәрби хезмәт. Әлегә тәэсир бик көчле түгел, сез барып җитә аласыз. Кешеләр куркыныч аларның тормышларына тәэсир итәчәген кабул итәләр, ләкин алар куркынычны бәялиләр һәм котылгысыз килешү төзи башлыйлар - тормышның бу чорын җиңеләйтү юлын эзлиләр. Шул ук вакытта, алар кирәк-яраклар белән тупланган, бераз паникага китергән. Шулай итеп, Германиядә хәзер он, бәдрәф кәгазе һәм дезинфекцияләүче кибетләрнең буш киштәләре, сабын бетә. Ләкин кешеләр барыбер "барысы да уңышлы булыр, без көтәрбез" дип өметләнәләр. Курку күбрәк, аны бастыру авыр, һәм ул ачу рәвешендә төкерә. Без курыкканда ачуланабыз. Ачу куркынычның "сәбәбе" булганнарга төшә. Шулай итеп, Кытайда Вуханның Күктәге Интернетта яшәүчеләргә гаепләүләр яңгырады, алар "чималны чимал юмыйлар һәм ашамыйлар". Ukraineәм Украинада яшәүчеләр ватандашлар белән зарарланган ташлар белән автобуслар ыргыттылар. Кеше мие абстракт куркынычны реаль объектка әйләндерергә тели. Suchәм мондый объект урнашкан - башкалар: ышанмаганнар, чит ил кешеләре. Яисә проблема турында хәбәр иткән блогер
4. Куркыныч белән шәхси очрашу. Паника. Ниһаять, куркыныч килә. Полиция патруле урамда (Италиядәге кебек) документларны тикшерә, мәктәпләр ябыла (Испаниядәге кебек), даруханәләр һәм кибетләр җитми. Ашыгыч режим кертелә (АКШтагы кебек). Хәзерге вакытта күпчелек барысы да җитди икәнен аңлый. Alwaysәм һәрвакыттагыча бу "сюрприз" иде. Кешеләр куркуга керешәләр. Бу иң начар этап. Куркудан арынган халык җиңел генә погромга бара ала. Хакимиятнең хәлиткеч чаралары гына без үзебез китерә алган коточкыч "яраларны" булдыра ала. Хастаханәләр пациентлар агымы белән көрәшә алмаганда һәм табиблар кемне коткарырга икәнен сайларга мәҗбүр булалар (хәзерге Италиядә булган кебек), безнең тыныч булып калу һәм котылгысызлык ситуациясен кабул итү сәләтебезнең иң җитди сынавы киләчәк.
⠀
5. Адаптация. Ләкин барысы да уза. Сөләйман акыл белән әйткәнчә, бу үтәчәк. Кешелек әйләнә-тирәдәге үзгәрешләргә яраклаша ала. Без исән калырбыз. Ләкин, глобаль куркыныч кебек, коронавирус Икенче бөтендөнья сугышы кебек кеше тормышының барлык өлкәләренә дә тәэсир итәчәк. Аралашу аралыгы артырга мөмкин, күп очрашу йолалары китәчәк: кул чабу, кочаклау. Ерак һөнәрләр өчен тенденция барлыкка киләчәк. Күңел ачу һәм ял күбрәк онлайнга күчәчәк. Кешеләр өйдә һәм якыннары белән күбрәк вакыт үткәрәчәк. Гаилә кыйммәтләре тенденциясе барлыкка киләчәк. Дөрес туклануга һәм авыруларны профилактикалауга игътибар артачак.
Психолог Александр Шахов.
КOREБРӘК УКЫ:
https://zen.yandex.ru/media/psycholog_alexandr_shahov/koronavirus-glazami-psihologa-5e6f1b248b741703b2023546