Yaqinda keksa otasiga qo'pol munosabatda bo'lib, hatto unga qo'l ko'tarishgacha borgan noqobil farzand haqidagi videolavha keng jamoatchilik muhokamasiga sabab bo'ldi. Bu muhokama oxiriga yetmasdan turib yana bitta shunday holat kuzatildi. Shu o'rinda haqli savol tug'iladi: bunday kimsalar qaerdan paydo bo'lyapti? Kelajakda bunday shaxslarga duch kelmasligimiz uchun qanday yo'l tutmoq kerak?
Qadriyatlar qadrini yo'qotmasin
— Ulug' mutafakkir Alisher Navoiy: «Aql ila olam yuzin obod qil, Xulq ila olam elini shod qil», deb yozadi, — deydi Respublika Ma'naviyat va ma'rifat markazi bo'lim boshlig'i Feruza Azimova. — Mana shu misradan ham aql va ruh tarbiyasi bir-biridan farq qilishini bilib olish mumkin. Agar inson ruhiy kamolot sari intilsa, uning hulqi go'zallashib boradi. Xalqimiz qadimdan mahallani milliy qadriyatlar, ezgu amallar maskani sifatida ardoqlab kelgan. Farzand tarbiyasi, mehr-oqibat, ahillik va totuvlik kabi ezgu fazilatlar aynan mahalla muhitida shakllangan. Afsuski, keyingi vaqtlarda biroz bo'lsa-da, ana shu qadriyatlarimiz qadrini yo'qotdi. Jamoatchilik «Bir bolaga yetti mahalla ota-ona» degan so'zni unuta boshladi. Ota-onasiga qo'l ko'tarishdan toymaydigan bunday kimsalarni mahalla ahli yaxshilikka chaqirib turganida bunday ko'ngilsiz holat kuzatilmasdi.
Bugun bunday og'riqli masalalarni bitta oilaning o'ziga yuklab qo'yishimiz kerak emas. Afsuski, ma'lum muddat biz ana shunday kayfiyatda yashadik. Bil'aks, mahalladagi muhitni yaxshilash bilan bevosita shug'ullanishi shart bo'lgan insonlarni boshqa yumushlar bilan band qilib qo'ydik. Mahalla raisi kunu tun mehnat faoliyatiga kirmaydigan ishlarni bajarish bilan band bo'lgan paytda oilaviy ajralishlar, jinoyatchilik kabi salbiy illatlar ildiz otdi. Shu o'rinda yangi tuzilma — Mahalla va oilani qo'llab-quvvatlash vazirligi tashkil etilishi ham bejiz emas. Chunki bu boradagi ishlar ko'ngildagidek emasdi.
Eng og'ir jazo — vijdon azobidir
Keng jamoatchilik mazkur holatga munosabat bildirar ekan, aksar yurtdoshlarimiz otasiga qo'l ko'targan kimsaga berilgan jazodan ko'ngli to'lmaganini aytishdi. Albatta, otasi o'tirgan tomga chiqishni ayb hisoblaydigan xalq bunday holatda keskin jazo kutishi tabiiy. Bunga sudyalarimiz nima deydi?
— Quvalik Hamid Abdulatipov (ism-familiyalar o'zgartirilgan) 23 fevral kuni, kechki payt mast holda uyiga kelgach, oila a'zolari bilan janjallashadi, — deydi Quva tumani ma'muriy sudi raisi Azizbek Jumayev. — Bu tortishuv shu darajaga boradiki, o'g'il yashash xonadoni deraza oynalarini chil-chil sindirib, hovli o'rtasida baqirishni boshlaydi. Bundan bezovta bo'lgan qo'ni-qo'shnilar darhol mahalla fuqarolar yig'iniga va profilaktika inspektoriga xabar berishadi. Ular yetib kelganida H.Abdulatipov o'ziga tanbeh bergan otasiga tashlanib, kiyimlarini yirtib tashlagan, kamiga urish uchun hamla qilayotgandi.
H.Abdulatipovning ishi ochiq sayyor sud majlisida ko'rib chiqildi. Nobakor o'g'ilga 10 sutka ma'muriy qamoq jazosi tayinlandi. Shuni aytishim kerakki, sudya uchun hukm o'qish oson emas. Ayniqsa, mana bunday holatda. Siz unga keskinroq jazo berishni, aqlini kiritib qo'yishni istaysiz. Lekin qonun doirasidan chiqib ketib bo'lmaydi. O'zini bilgan odam uchun ochiq sudda ishi ko'rilishi va aynan oilasi, otasiga behurmatligi uchun jazolanishidan ko'ra og'iri bo'lmaydi. Chunki vijdon azobi — eng og'ir jazodir.
To'g'ri, inson uchun vijdon azobidan ko'ra og'ir jazo yo'q. Qachonki o'sha vijdon rostdan ham qiynalsa! Shunday ekan, bu kabi kimsalarga og'irroq jazo berish haqida o'ylab ko'rish fursati yetmadimi? Balki qonunchiligimizni ko'rib chiqib, unga qo'shimcha o'zgartirishlar kiritish kerakdir?
Jazo emas, tarbiya berish kerak
— To'g'ri, qonunchiligimizda ko'rsatilgan jazo biroz yengil, — deydi huquqshunos Xurshid Ravshanov. — Qonunlarga o'zgartish va qo'shimchalar kiritib, kuchliroq jazo belgilashning huquqiy asoslarini yaratish ham mushkul emas. Buning uchun qonun ijodkorlari tashabbus ko'rsatsa bo'ldi. Lekin bu boradagi fikrlarim biroz boshqacha. Ya'ni bunday nozik masalalarda inson psixologiyasi bilan xazillashib bo'lmaydi. Chunki bizning xalqimiz oilaviy muammolarini imkoni boricha o'zi hal etishni o'rgangan. Bu yerda gap otasiga qo'l ko'targan noqobil o'g'il haqida emas, oilaning boshqa a'zolari haqida ketyapti. Chunki ular jazolanayotgan kimsadan ko'ra ko'proq aziyat chekadi. Ular ertaga oddiy o'g'ri, tovlamachining yaqinlaridan ko'ra ko'proq qiynaladi. Shu bois ularni jazolash emas, tarbiyalash haqida o'ylashimiz kerak. Tarbiyaning esa erta-kechi bo'lmaydi. Mahalla haqiqiy oilaga aylanishi kerak
— Azaldan mahallalar chinakam milliy qadriyatlar maskani bo'lib kelgan, — deydi F.Azimova. — Bu haqda fikr yuritganda Shavkat Mirziyoyevning: «Bugungi kunga kelib mahalla jamiyatimizdagi adolat tamoyillarining ko'zgusiga aylanishi kerak. Bu yer odamlar kelib fikrini, taklifini, dardini aytadigan, muammosiga yechim topadigan joy bo'lishi kerak. Mahalla raisi va profilaktika inspektori hududdagi har bir oilaning ahvolidan xabardor bo'lishi, kim nima bilan mashg'ul — hammasini bilishi lozim. Ushbu tizimda amalga oshirilayotgan islohotlardan ko'zlangan asosiy maqsad — mahallani kechayu kunduz odamlarning ahvolidan boxabar bo'ladigan maskanga aylantirishdir», degan fikrini eslash o'rinli.
Bugun mahallalarning o'rni va mavqei tobora oshib bormoqda. Shunga monand unga bo'lgan e'tibor, ishonch va vazifalar ham ortayotir. Mahallaning ta'sir kuchi bugun jamiyatimizda nihoyatda yuqori. Sababi, azaldan o'ziga xos qadimiy urf-odat va an'analar mahalla muhitida paydo bo'lgan, shu muhitda yashab, saqlanib kelgan va aynan shu muhit ta'sirida rivojlangan. Balki shu sabab bu go'sha qadriyatlarni asrab-avaylovchi, uni yosh avlodga yetkazuvchi katta oiladir. Bugungi o'zgarishlar samarasi o'laroq, mahallalarimiz haqiqiy oilaga aylansa, yuqorida aytilgani kabi ko'ngilsizliklar uchramaydi.
Xulosa o'rnida
Bolaligimda Govurgan degan joy haqida kattalardan ko'p eshitardim. Emishki, Bobotog' bag'rida kimsasiz joy bor ekan. Ota-onasidan bezor bo'lgan bolalar ularni o'sha joyga olib borib tashlar ekan. Ammo mahallamizdan biron kimsa bunday ish qilganini bilmayman. Yaqin o'tmishimizda ham bunga dalil bo'ladigan voqelik yo'q edi. Ammo ota-onalar, keksalar odobsizlik qilgan farzandiga qarata: «Undan ko'ra Govurganga olib borib tashla», derdi. Bu eng og'ir tanbeh hisoblanar, shu bois bu gapni eshitgan farzandning ko'zi namlanardi. Bugun dunyoning narigi burchida nimalar bo'layotganidan darhol xabardor bo'la olish imkoniga ega farzandlar qaysidir ma'noda Bobotog'ni ham, u bilan bog'liq qadriyatlaru xotiralarni ham unuta boshlagandek. O'zlikni anglamas, unga qaytmas ekanmiz, biron natijaga erishish mushkul.
Xo'sh, siz bunga nima deysiz, aziz Dzendosh? 😂