Bek Air әуе компаниясының басшысы Нұрлан Жұмасұлтанов 27 желтоқсанда Алматы әуежайы маңына құлаған ұшаққа қатысты өз болжамын айтты.
Алматы, NEGE. Ұшақ бауырын жерден көтергенде оған бірнеше жағдай әсер етуі мүмкін екен. Мұны Жұмасұлтанов былай түсіндірді: «Бірінші – желдің ауытқи соғуы. Яғни желдің бағыты мен күшінің күрт өзгеруі. Алдымен бір бағытқа, одан кейін қарсы бағытқа қарай соғуы ұшақтың желкен іспеттес қанаттарына қатты әсер етеді. Ұшақ жылдамдық үдетіп үлгермеді, тұрақтылық жоқ, сондықтан желдің ауытқып соғуы – өте қауіпті құбылыс. Бірақ біз бұл болжамды жоққа шығардық. Өйткені желдің күші бар-жоғы 1 м/с болған.
Екіншісі – мұз қату. Ол күні метео жағдай мұз қататындай болмаған. Ұшақты ұшу алдында мұз қатырмайтын сұйықтықпен сылаған. Бұл құрғақ ауа қабатына шығып алғанша мұз қатырмайды. Бұдан бөлек, ұшақтың өзінде мұз қатырмайтын қондырғысы бар. Яғни мұз қатуына ешқандай негіз жоқ.
Үшінші себеп қалды. Біз де осыған сүйенеміз. Ол – құйын. Ұшақты екі жаққа алма кезек шайқаған. «Ұшқыш ұшақты шайқады» деуге де болар еді, бірақ ол – 20 000 сағат ұшқан өте тәжірибелі ұшқыш. Ұшақтың алдымен оң жақ қапталына қарай қисайғанын видеодан анық көруге болады. Ұшқыш оны түзеп отырған. Одан кейін солға қарай қисайған. Ұшқыш тағы түзеп алады. Бір мезетте солға қарай қатты қисайып, қанатымен жерді сызады. Видеодан байқалып тұрғандай, от шашқан тұс – осы. Командир ұшақты қондырып, тағы да ұшуға талпыныс жасайды...»
Осы тұста көп жұрт түсінбеген бір жайт бар: егер ұшақ қанатымен жер сызса, одан от шықса, ұшқыш неге тағы да көтерілуге талпынған? Не себепті ұшуды тоқтатпаған? Жұмасұлтановтан мұны тілші де сұрапты.
«Мұндай жағдайда ұшқыш шұғыл шешім қабылдайды. Ұшқыштарда шешім қабылдау биіктігі деген ұғым бар. Яғни ұшақтың жерден бауыры көтерілгенде ұшу процесін тоқтату биіктігі болады. Ал егер жылдамдық пен биіктік ол межеден асып кетсе, ұшқыш ұшақты жерден көтеруге міндетті. Неге бұлай? Өйткені ұшақты жерде тоқтату мүмкін болмаса, ол әуеге көтерілуі тиіс. Бұған ұшақтың күш-қуаты жетеді. Двигательдерінің бірі істен шыққан күнде де, бауырын жерден көтеріп әкетеді.
Біз неліктен ұшақ қанатына әсер етті дейміз? Өйткені бізде объективті бақылау (қара жәшік) жазбасы бар. Бортта екі қара жәшік болады. Бірі – ұшқыштардың дауысын жазады, екіншісі – ұшу ақпаратын жазып отырады. Бұлар ұшақ толықтай жанып кетсе де, өртенбейді. Бұл жәшіктерді Мәскеудегі Мемлекетаралық авиациялық комитет оқиды. Мұндай орталық бізде жоқ. Бұған қоса бортта экплуатациялық микро QR бар. Бұл да қара жәшіктің бір түрі. Дәл сол ақпараттарды қосымша жазып отырады. Біз осы құрылғы арқылы желге қатысты ақпаратты анықтадық. Желдің олай-бұлай «ойнағанын» көрініп тұр. Желдің ең шекті күші – 50 м/с. Бірақ ол таңда мұндай жел болған жоқ. Сондықтан біз диаметрі 5-10 метрлік шағын құйын болған деген шешімге келдік. Қазаэронавигацияның объективті бақылауы көрсеткендей, 1:52 секунд бұрын ғана басқа ұшақ көтеріліп кеткен. Іле-шала біздің ұшақ көтерілуге талпынған. Яғни, 1:52 секундта алдыңғы ұшақ жасап кеткен құйын сақталуы мүмкін» дейді Н.Жұмасұлтанов YouTube арнасындағы сұхбатында.