Найти тему

Колькі год Парычам?

Оглавление

Першае пісьмовае згадванне Парыч датуецца 1616 годам.

Парычы. Пачатак20 ст.. Аддзяленне пошты.
Парычы. Пачатак20 ст.. Аддзяленне пошты.

Упершыню Парычы згадваюцца пад датай 13 чэрвеня 1616 года ў кнізе на польскай мове Józefа Wolffа “Pacowie : materyjały historyczno-genealogiczne / ułożone i wydane przez Józefa Wolffa, w drukarni: F. Suszczyńskiego, Petersburg 1885”[1] са спасылкай на Літоўскую метрыку [2] і звязаны з прозвішчамі Пятра Трызны, яго дачцы Петранэлі Трызненкі Пацавай і зяцем Самуэлям Пацам.

Літоўская метрыка (лац.: matricula канцылярская кніга) — збор спецыфічных матэрыялаў (сшыткаў, кніг) вялікакняжацкай канцылярыі Вялікага Княства Літоўскага XV–XVIII стст. з копіямі дакументаў, якія выдаваліся ад імя вялікага князя (гаспадара), Рады ВКЛ, соймаў і падлягалі неабмежаванаму ў часе захаванню.

У кніжцы гаворыцца, што Пятро Трызна перадаў 13 чэрвеня 1616 года зяцю Самуэлю Пацу ва ўсласнасць дзевяць вёсак Бабруйскага староства: Byskowicze (Быковічы), Szaciłowicze (Шацілавічы – сучасны Светлагорск), Dużycze (Здудзічы), Polanie (Паляны), Łarzewicze (Лашэвічы), Berwince, Parycze (Паричи), Kożyrzewicze (Казырэвічы) и Siekierzyce (Сякерычы).

Першая старонка кнігі J. Wolff, Pacowie: materyjały historyczno-genealogiczne / ułożone i wydane przez Józefa Wolffa, w drukarni: F. Suszczyńskiego. — Petersburg, 1885.
Першая старонка кнігі J. Wolff, Pacowie: materyjały historyczno-genealogiczne / ułożone i wydane przez Józefa Wolffa, w drukarni: F. Suszczyńskiego. — Petersburg, 1885.
Старонка, дзе згадваюцца Парычы пад 1616 годам. J. Wolff, Pacowie: materyjały historyczno-genealogiczne / ułożone i wydane przez Józefa Wolffa, w drukarni: F. Suszczyńskiego. — Petersburg 1885. — s. 89.
Старонка, дзе згадваюцца Парычы пад 1616 годам. J. Wolff, Pacowie: materyjały historyczno-genealogiczne / ułożone i wydane przez Józefa Wolffa, w drukarni: F. Suszczyńskiego. — Petersburg 1885. — s. 89.

Адшукаў гэтыя звесткі светлагорскі краязнаўца Аляксандр Петухоў, калі працаваў магістрантам гістарычнага факультэта Гомельскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя Францыска Скарыны і аспірантам кафедры гісторыі Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. [3]

У артыкуле “Бабруйскае староства” вікіпедыі ў раздзеле “Адміністрацыйнае дзяленне” гаворыцца, што Парыцкі маёнтак з вёскамі Парычы, Кнышэвічы, Сякерычы, Чэрнін, Лагвінавічы, Паганцы, Здудзічы, Чырковічы, Шацілавічы належалі Петранэлі Трызненке Пацаў, жонцы Самуэля Паца. [4]

Па інфармацыі Алеся Петухова, Самуэль Пац (1590 — 8 студзеня 1627) валодаў Парыцкім дваром з 1616 па 1627 год.

З 1639 г. Бабруйскае староства і Парыцкі двор пераходзіць ва ўладанне каралевы Рэчы Паспалітай Цэцыліі Рэнаты жонкі караля Уладзіслава IV Вазы. Парычы згадваюцца як сяло, цэнтр дзяржаўнага «двара» (маёнтка) у Бабруйскім старостве Рэчыцкага павета Менскага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага, Рэч Паспалітая (польск.: Parycze).

28-29 чэрвеня 1649 года галоўнакамандуючы ВКЛ, гетман Вялікага Княства Літоўскага Януш Радзівіл (1612–1655), выступаючы з войскам супраць казакаў, пасланых Багданам Хмяльніцкім на тэрыторыю княства, спыняўся ў Парычах на начлег. Гэты эпізод апісаны ў кнізе польскага гісторыка Вітальда Бярнацкага (Witold Biernacki) пад назвай “Паўстанне Хмяльніцкага: ваенныя дзеянні ў Літве ў 1648–1649 гг.”: “28 чэрвеня князь Януш Радзівіл дайшоў да Казімеравай Слабады, дзе стаяла харугва (рота) драгунаў лікам 100 жаўнераў на чале з капітанам Маенам… Каб везці артылерыю па вузкіх балоцістых дарогах, патрабавала намаганняў коней і людзей. Вылучаныя дадаткова жаўнеры ішлі спераду, каб пры неабходнасці пашырыць ці выраўняць дарогу, засыпаць фашынай выбоіны, і збоку ці ззаду, каб падштурхнуць лафеты ці вазы, якія загразлі ў балоцістых каляінах. На ноч Януш Радзівіл спыніўся ў вёсцы Парычы на рацэ Бярэзіне, у двары, што належыў літоўскаму харужаму Яну Пацу… 29 чэрвеня Радзівіл выехаў з Парычаў, спыніўся на абед у Дудзічах. …На начлег князь затрымаўся ў Чарковічах” [5].

Паводле вопісу 1684 г. Парычы — цэнтр войтаўства ў тым самым старостве.

З 1793 г., пасля II-га падзелу Рэчы Паспалітай — у Расійскай імперыі, цэнтр воласці Бабруйскага павета Мінскай губерні (у 1795—1796 гг. называлася Мінскім наместніцтвам). З 5 красавіка 1797 г. з’яўляліся ўладаннем адмірала Пятра Пушчына і яго нашчадкаў. Дзейнічаў храм, які ў 1798 г. быў пераведзены з грэка-каталіцтва ў праваслаўе. У 1800 г. у мястэчку Парычы — 111 сялян і 18 шляхціцаў.

У 1819 г. замест ранейшага храма быў пабудаваны новы, асвечаны ў імя Святога Духа (метрычныя кнігі захоўваліся з 1801 г.); у 1863 г. ўзведзена таксама царква ў імя Св. роўнаапостальнай Марыі Магдаліны пры Парыцкім жаночым вучылішчы духоўнага ведамства (будынкі не захаваліся).

З 25 сакавіка 1918 года Парычы — у абвешчанай Беларускай Народнай Рэспубліцы; з 1 студзеня 1919 — у Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспубліцы, з 27 лютага 1919 — у Літоўска-Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспубліцы. З 31 ліпеня 1920 — зноў у адноўленай БССР, якая ўваходзіла з 30 снежня 1922 да 26 снежня 1991 ў СССР, з 19 верасня 1991 — Рэспубліка Беларусь.

У 1921 г. Мінская губерня была скасавана, а яе паветы (у тым ліку Бабруйскі) сталі ўваходзіць непасрэдна ў БССР. 20 жніўня 1924 года воласці (у тым ліку Парыцкая) і паветы скасаваны.

З 24 ліпеня 1924 г. мястэчка Парычы — цэнтр утворанага раёна, які ўваходзіць у Бабруйскую акругу (існавала да 26 ліпеня 1930 года), а затым: з 20 лютага 1938 года — у Палескую, з 20 красавіка 1944 — у Бабруйскую, з 8 студзеня 1954 — у Гомельскую вобласць.

27 верасня 1938 г. мястэчкі як тып населеных пунктаў былі скасаваны; м. Парычы ператворана ў гарадскі пасёлак.

9 чэрвеня 1960 г. цэнтр раёна перанесены ў г. п. Шацілкі; 29 ліпеня 1961 года гар. п. Шацілкі пераўтвораны ў горад Светлагорск, Парыцкі раён перайменаваны ў Светлагорскі [6].

Віктар Раманцоў. 18.12.2019 год.

Публікуецца ўпершыню. Перадрук толькі са згоды аўтара. Дазваляецца часткова цытаваць Спасылка на аўтара і матэрыял пры цытаванні абавязковая.

Крыніцы:

1. J. Wolff, Pacowie: materyjały historyczno-genealogiczne / ułożone i wydane przez Józefa Wolffa, w drukarni: F. Suszczyńskiego. — Petersburg 1885. — s. 89. Спасылка ў інтэрнэце: https://books.google.by/books?id=mtBhAAAAcAAJ&printsec=frontcover&hl=ru&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false

2. М. Lit. Ks. Zap 93 dok. 39.

3. Липский А. 1 июля Паричи отметили 450-летие. На самом ли деле посёлку столько лет? Частное предприятие «Ранак-реклама» [Электронны рэсурс]. — Доступ праз Інтэрнэт: https://www.ranak.me/2018/07/04/1-iula-parici-otmetili-450-letie-na-samom-li-dele-poselku-stolko-let/ — Дата доступу: 17.12.2019.

4. Бабруйскае староства. Вікіпедыя. Свабодная энцыклапедыя. [Электронны рэсурс]. — Доступ праз Інтэрнэт: https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B1%D1%80%D1%83%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0 — Дата доступу: 17.12.2019.

5. Бярнацкі В. Паўстанне Хмяльніцкага: ваенныя дзеянні ў Літве ў 1648–1649 гг. // АRCHE. Пачатак. – 2008. – № 1–2. – С. 149.

6. Парычы. Вікіпедыя. Свабодная энцыклапедыя. [Электронны рэсурс]. — Доступ праз Інтэрнэт: https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%87%D1%8B — Дата доступу: 17.12.2019.

Таксама чытайце:

Як выглядалі Парычы і парычане ў 1912 годзе

https://zen.yandex.ru/media/id/5c7a559667c02400b5de2483/iak-vygliadal-parychy--parychane--1912-godze-5e110a02ba281e00b0befa48

ПАРЫЦКІ РЭГІЁН ПА МАТЭРЫЯЛАХ ФАМІЛЬНАГА ФОНДУ ПУШЧЫНЫХ У ІРЛІ РАН: ДА ГІСТОРЫІ СТВАРЭННЯ ФОНДУ

https://zen.yandex.ru/media/id/5c7a559667c02400b5de2483/paryck-regen-pa-materyialah-famlnaga-fondu-pushchynyh-u-rl-ran-da-gstory-stvarennia-fondu-5c912ffde6d4d400b3adeb33

Знатные кирпичи из гофмановской печи

https://zen.yandex.ru/media/id/5c7a559667c02400b5de2483/znatnye-kirpichi-iz-gofmanovskoi-pechi-5e11d34942b03d00afa4a3d3