Вы можа быць таксама заўважалі ў заходніх фільмах і серыялах пра бальніцы даволі часта з’яўляецца сюжет пра каплічкі ды цэрквы, што размешчаны ў гэтых установах. Туды прыходзяць пацыенты, іх сваякі, самі дактары. Яны моляцца, прасяць, ці можа проста адпачываюць. Даволі часта назвы шпіталяў якія з’яўляюцца па сюжэце, нават і ў пратыстантскім, здавалася б, асяродзі пачынаюцца са словаў “святы”. Бальніца святога Лукі, святога Марка, ды гэтак далей. Цікава тое, што нармальная еўрапейская (а таксама і амерыканская, і аўстралійская, і афрыканская) бальніца не толькі мае на сваёй тэрыторыі, ці ў сваіх сценах царкву, альбо капліцу. Нярэдка сам шпіталь ці бальніца пабудаваная і фундуюцца царквой. Каталіцкай, пратэстантскай, праваслаўнай – у залежнасці ад краіны, ад традыцыі. Гэта іх бальніца. І гэта, менавіта гэта, і ёсць еўрапейская норма.
Але мяне, засяроджанага, на сваім горадзе, і на маёй радзіме, канешне ж цікавіць у першую чаргу як у нас. Што цяпер, я прыблізна ведаю. Ёсць сацыяльная канцэпцыя, падпісаны дамовы аб супрацоўніцтве і да т.п. і г.д. Ёсць цэрквы на тэрыторыі бальніцаў. Напрыклад свяціцеля Лукі (Войны-Ясянецкага) на тэрыторыі абласной. Ці ў сценах бальніцы, альбо ў асобным будынку на тэрыторыі, як напрыклад у псіхіятрычнай. Некаторыя стаяць побач – як царква св. вмч. Панцялеймана каля Медгарадку. Гэта добра. Ёсць магчымасць зайсці памаліцца, памаўчаць, паслухаць, папрасіць каб памалілісь за цябе. Гэта зразумела.
Але цікавіць іншае. Ці магчыма ў нас пабудова бальніцы Царквой, альбо больш дакладна людзьмі Царквы, гэта значыць фундаваць бальніцу самім? Пытанне – як? Бо казаць “а давайце” можа кожны, а вось што далей? Бо калі ўзнікаюць наступныя пытанні: з кім, і якім чынам – тут ужо застаешся ў адзіноце.
Падпісвайцеся на наш канал у Яндэкс.Дзэне і будзеце ў курсе новых публікацый і даследаванняў.
У такіх выпадках чалавек хоча абапірацца на штосьці, на кагосьці, у тым ліку, і на сваіх продкаў. Браць прыклад, так бы мовіць. Што да Гомеля, то ў першую чаргу, на памяць канешне ж прыходзіць наша апошняя добрая князёўна – Ірына Фёдараўна Паскевіч. Пра яе ўжо казалі, але пры такой нагодзе, ёсць сэнс узгадаць яшчэ раз. Аб ёй ніжэй. Але гэта прыклад для багатых мецэнатаў. Бо і Паскевічы і Румянцавы, і Нолькены і Стошы, а разам і Станевічы, былі, канешне ж, людзьмі не сярэдняга дастатку. Раўняцца на іх, уласна мне, даволі цяжка. Гэта было б і няшчыра. Не дужа багаты на грошы, скажам так. Але ёсць і іншыя спосабы. І калі не можаш зрабіць справу адзін, то трэба рабіць яе разам. Сябрынай. Альбо брацтвам.
Гэта як?
Нажаль не знаходжу пакуль сведчанняў пра такія ініцыятывы простых жыхароў горада у перыяд XIX ст. Зрэшты, гэта было і даволі праблематычна. Горад быў невялічкі, некаторыя жыхары і наогул былі прыгоннымі, ды й грамадская ініцыятыва ў той час была прыглушана. Яна не заахвочвалася, усё кантралявалася дзяржавай. Калі дзяржава што-небудзь лічыла патрэбным, то яна сама і рабіла, альбо прадпісвала каб гэта зрабілі. Як, напрыклад, гэта было падчас эпідэміі халеры ў 1847 г.1 Пэўна штосьці памянялася пасля вызвалення 1861 года, але пакуль цікавых дакументаў таго часу прадставіць увазе чытачоў, не магу, бо не знайшоў, не выявіў.
Штосьці цікавае магло быць у перыяд калі горад уваходзіў у склад Рэчы паспалітай, альбо падчас незалежнага існавання нашай пра-дзяржавы – Вялікага княства. Тады грамадская ініцыятыва існавала. Прынамсі, ў гарадах было самакіраванне – яны мелі хоць і вельмі састарэлае на той момант магдэбургскае права. Нам вядома што меў такое права і Гомель з 1670 г. А яшчэ раней, у 1560-м, горад атрымаў свой герб, што таксама давала нейкую свабоду. Нажаль нічога дастаткова цікавага пра гэты час таксама ня маю. Але, у такім разе, мы можам паглядзець як гэта было ў іншых месцах, недалёкіх ад Гомеля і звязаных з ім царкоўнымі сувязямі.
І вось тут на дапамогу прыходзіць наш знакаміты суайчыннік. Чалавек які нарадзіўся на Гомельшчыне, жыў, працаваў, служыў, рабіў і памёр у самім Гомелі. Святар і царкоўны гісторык айцец Фёдар Жудро (1864–27.01.1923 г.). Яго першае грунтоўнае й найбольш цікавае даследванне, якое ён зрабіў, магчыма, яшчэ падчас свайго навучання ў Санкт-Пецярбурзе, было прысвечана Богаяўленскаму Магілёўскаму брацтву. Не абыйшоў увагай Федар Андрэевіч і дабрачынную дзейнасць брацтва. Апошні раздзел працы мае назву “Брацкі шпіталь”. Прапануем вашай увазе невялічкі ўрывак з яго.
“Въ Западной Россіи для призрѣнія бѣдныхъ и больныхъ существовали особаго рода богадѣльни, усвоившія себѣ названіе шпиталей (отъ лат. hospitale, польск. szpital). Шпитали возникали большею частью по частному почину благотворителей и получали нѣкоторыя права отъ государства, дававшія имъ прочное юридичиское положеніе въ немъ. Правительство польское, напр., снабжало шпитали привилегіями на записываемые на нихъ фундуши, ограждало цѣлость ихъ движимыхъ и нѣдвижимыхъ имѣній и т.п. на этихъ-то учрежденіяхъ и сосредоточили свои благотворительные заботы заподно-русскія братства.