Одатда, биз тасвирда, кинотасвирларда табиийликдан кўра кўпроқ ясама декаративлардан фойдаланамиз. Объективда чиройли манзаралар, ҳашаматли уй ва қиматбаҳо жиҳозлар, тўкис рўзғор, бекам турмуш тасвирланади. Қаҳрамонларимиз ҳам албатта, шунга монанд бўлади. Устига-устак режиссёр ҳам объективдаги манзараларни янада бўрттиришга ҳаракат қилади. Яна бир алоҳида жиҳат бор. Бу томошабин таъби билан боғлиқ, яъни объективдаги ясамаликни бемалол хазм қилавериш.
Бу қанчалик муҳим? Ижодий қобилиятни белгиловчи унсурми бу, ёки реалликнинг романтик ёндошувдаги жилосими? Нима бу?!
Бугун мен ўз объективимда айнан шу саволларга жавоб топишни кўзладим. Постановкасиз кадрлар, табиий ҳолат ва манзаралар, реал ҳаётий қаҳрамонларни тасвирлашга интилдим.
Объективда «Она бўлиш қийин» ёзуви. Бу иборани кўпчилик яхши тушунмайди. Тушунмайдигина эмас, ҳис этмайди. Балки шунинг учун ҳам асосий аудатория кўпроқ объективдаги тасвирдан бошқасини тасаввур қилгиси келмас. Нима бўлганда ҳам «Она бўлиш қийин»лигини бошқачароқ, фикрлантирувчи усулларда тасвирлаш зарурати бор. «Она бўлиш қийин»лигини инсон улғайгани сайин мантиқ моҳияти билан англаб етаркан...
Бир аёлни танирдим. Унинг умри қайғу-ҳасратда ўтди. Орзу-умидлари лиммо-лим бўлган аёл турмушидан ажралишга мажбур бўлди. Қисматнинг шафқатсизлигини қарангки, иккинчи турмушида ҳам рўшнолик кўрмади. Лекин инсоннинг бардоши метинлигини шу аёл тимсолида кўриб ҳайратланардим. Бошқаларнинг кўзига ўзини бахтиёрдек кўрсатса-да, аслида оиладаги муаммолар, ғам-ташвишлар ҳаддан зиёд кўп эди. Буларнинг барини ичига ютиб, «Дардимни айтганим билан ҳал бўлиб қолармиди, ҳамманинг ташвиши ўзига етади», дерди.
Танбал эрининг бирини икки қилиш учун тиним билмасди. Ўзи емай едириб, киймай кийдириб, ҳавас қилса арзирли уй-жойлар қурди. Қўни-қўшни, қариндош-уруғларнинг оғирини енгил қилар, тўй-ҳашамларда ҳам катта-катта, қимматбаҳо совға-саломлар қилишга интиларди. Атрофдагилар унинг ҳаракатчанлиги, меҳнатсеварлиги, тиришқоқлигига тан беришарди.
Фарзандларини яхши тарбия қилди, ўқитди, уйлаб-жойлади. Ўғилларига ҳашаматли ҳовлилар қурдирди. Энди оғзи ошга етди, деганда...
Ҳаётнинг аччиқ зарбасидан орзу дунёси зил кетди. У минг хоҳламасин, Яратганнинг амрига қарши чиқолмади. Давосиз дардга чалинди. Умр бўйи қилган хизмати, елиб-югуришларига қарамай, барибир қисмат олдида бош эгишга мажбур бўлди.
Энди унинг кўз ўнгида бутун ўтмиш ҳаёти тез-тез гавдаланади.
Ахир шунча ҳаракат, шунча машаққат зир югуриб елишлар нима учун эди?!
Кучдан қолиб, вужуди руҳиятини ҳорғинлик забт этган бир паллада бир «сочи пахмоқ» унинг бутун умр йиққан-тергани-ю асраб-авайлаганларига эга чиқишини қандоқ малол олмасин? Гўримга орқалаб кетармидим, бор-э, деб ўзини ўзи минг турфа ўйлар билан чалғитса-да, «паҳмоқ соч»гинаси ҳар турли ҳунарларини ҳашлаб, турланиб, турфаланиб тураверса.
Қийин экан, аммо бардош берди, бировга тиш ёрмади, Маъюс нигоҳларидаги маҳзунлик, паришон туриб қолишлар унинг ҳоли абгорлигини англатарди.
қуруқшаб қолаётган лаблари шукур сўзини такрорласада, шивирлашларидан умидсизликнинг тушкун саси таралиб турарди.
Тобора сўник тус олаётган кўзлари бир куни чиппа юмилди ва қайтиб очилмади. Жонидан жон ато этиб, топган тожу давлатим шулар, дея умрини бахшида этган ўғил –қизлари ихрабгина йиғлашиб, аза очдилар. Ўлимни ҳам метин бардош билан қарши олган аёл сўнгги манзилига кузатилди...
Ҳаёт усиз ҳам бир сонияга бўлсин тўхтаб қолгани йўқ. Ҳаёт давом этмоқда.
Вақт чирпираги учираётган хазонликлар қатида не-не армонларнинг залвори бор.
Онани яратмасин экан. Она бўлиш мушкул дегувчи метин бардошли аёлнинг турмуш ўртоғи вақтнинг чопқир ўзанлари оралаб ўзига таскин топди, бошқа бир аёлга уйланди. Фарзандлари ҳам ўз турмушлари билан андармон орзу-ҳаваслар исканжасида ўз ҳаёт йўлларини давом эттиришмоқда...
Яқинда хизмат сафари билан хорижда бўлиб қайтдим. У давлатда аҳолининг аксарияти ижара уйларда яшаркан. Муқим бошпанасига эга бўлмаса-да, улар ҳам ўзича бахтли. Эрталаб ишга боради, кечда қайтади.
Шаҳар кўчаларида тиланчилик билан кун ўтказаётганлар ҳам яшаб юрибди. Улар ҳам ўзича бахтли.
Бахт аслида сиҳат-саломатликда, меҳрингга муносиб меҳрга, қадрингга муносиб қадрга эга бўлишингда. Бахт ҳоли ҳаётлигингда кўрган кечирганингдан қатъий назар кимларнингдир ортингдан эслаб туришида. Бахт...
Бахтнинг ўлчами, хажми, вазни борми?
Объективда тасвир. мўлжалини қаёққа буриб, қайси рангларга бўясак ҳам барибир айланиб келиб, сўзга суянишимиз, режиссёрда ҳам, томошабинда ҳам сўз эҳтиёжининг муқаррарлиги бор гап. Иқрорим шу бўлди.
Зеро, чинакам ҳаётни экранга олиб чиқиш мушкул. Чунки хою ҳаваслар ортидан елиб-югураётганлар учун ўз ташвишлари етиб ортади. Чинакам ҳаёт объективи эса мураккаб, сўзсиз унинг якунига етиб бўлмайди. Демак, сўзга эҳтиёж муқаррар ва мангу. Демак ахборот коммуникация технологиялари энг юқори чўққига чиққанида ҳам газетага, журналга, китобга эҳтиёж ортиб бораверади.
Санжарбек ҲАМИДОВ.