Асарлари бугунги кунда энг сунги замонавий технологиялар ердамида урганиладиган Уйгониш даврининг энг етук вакилларидан бири саналган Леонардо да Винчи яхши биласиз 1519 йилнинг 2 май куни хозирги Франция худудидаги Амбуаза шахри якинида жойлашган урта асрларнинг Кло Люсе касрида вафот этган. Умрининг сунги йилларини Францияда утказган рассом узи билан мазку мамлакатга ижодининг юксак намуналари саналган бир неча асарларни хам олиб келади. Уларнинг орасида эса Леонардо да Винчининг 1503 ва 1505 йилларда ишлаган Мона Лиза еки Джаконда асари хам бор эди. Ушбу асар вакт утиши билан дунени энг бадавлат музейлари руйхатини бошкарувчи Лувр музейининг марваридига айланади.
Уни Лувр марваридига айланишида эса рассомнинг ватандошларидан бири аникроги италиялик Винченцо Перуджининг хизмати ишонаверинг жуда ха ха жуда улкандир. Энди Мона Лизани кандай килиб ук утмас ойналар билан химоялнишигача булган даври хакида кискача тухтатилиб утамиз. Мона Лиза буни езиб куйинг утган асрнинг бошларидагина бутун дунега машхур булган халос. Унгача эса нафакат Лувр музейига ташриф буюрганлар балки Лувр маъмурияти хам Мона Лизани оддий бир суръат сифатида кабул килган. Энди фактларга юзланамиз. 1911 йилнинг май ойида куни асли ииталиялик булган тугма угри Винченцо Перуджи Парижга иш излаб келиб диккат келинг Лувр музейига ишга жойлашади. Орадан бироз вакт утгандан кейин эса аникроги 1911 йилнинг 21 август куни у хали харидор топмай туриб Леонардо да Винчининг Мона Лиза асарини угирлашга ва шу ерига эътибор беринг эрталаб уни музейга кириш эшигидан бемалол олиб чикиб кетишга муваффак булади.
Асарни кидириш ишлари эса оз эмас 2 йл давом этади. Мона Лизанинг йуколгани хакида эса Парижлик рассом Луи Беруд музей ходимларига хабар килади.Музей ходимлари булса уни фотосессияга олиб кетишган булса керак еган жавоб билан маъмуриятга хабар беришмайди. Мона Лизанинг хакикатдан йуколгани эса асар угирлангандан бир кун утиб яъни 1911 йилнинг 22 август куни маълум булади ва Парижнинг Ле Пети Пагизиян газетасида уни угирлашгани хакидаги биринчи макола босилиб чикади. Кейин эса то Мона Лиза топилгунга кадар уша Ле Пети Пагизиян газетаси факат Мона Лизани реклама килиш билан шугулланади.
Бу эса илгари хеч кимнинг хаелига келмаган асардаги Лиза Герардини хонимнинг майин ва сирли табассуми, унинг ортида тасвирланган сирли табиат манзараси каби Мона Лиза асарига тегишли булган турли хил сирларга бой гап сузларни таркалиб кетишига сабаб булади. Тушунадиган килиб айтганда у жуда аъло даражада реклама килинади. Уша пайтдаги санъатшунос танкидчилардан бири Абрам Эфрос Мона Лизанинг йуколиши билан боглик булган шов шувлар хакида шундай деб езган экан. Яхшиямки замонамиз одамлари учун Титаникнинг фожеаси деган мавзу пайдо булди, агар у булмаганда борми да Винчининг бу суръати мавзуси халиям огиздан огизга кучиб юрарди.
Ушбу гаплардан шундай хулосага келиш мумкинки Мона Лизанинг йуколишини уша даврда 7 ешдан 70 ешгача булган одамлар билиб булган. Бирок улар суръатни аслида кандай куринишга эгалиги хакида хеч кандай маълумотга эга булган эмас. Мана у кандай машхур булган. Энди асарнинг топилиши хакида. Винченцо Перуджи асли италиялик булгани сабабли уни Флоренциядаги Уффици галереясига сотишни максад килганди ва у шу сабабдан яъни Мона Лизани сотиш таклифи билан Уффици галереясига уз номини езиб мактуб йуллайди. Эртаси куни эса Винченцо Перуджи кулга олинади. Энг кизиги эса судда руй беради.
Судья Винченцо Перуджидан нима сабабдан Мона Лиза асарини угирладингиз деб сураганда Перуджи бор овози билан Да Винчи аслида Италиялик булган шундай экан унга тегишли булган барча нарсалар унинг ватанида Италияда булиши керак деб жавоб берган. Судья Винченцони бу гапларини эшитиб уни ватанпарварлиги учун унга жуда енгил жазо 1 йилу 15 кун камок жазоси тайинлайди. Винченцо Перуджи булса 7 ойдан камокхонадан Италия кахрамони булиб чикади. Мона Лиза асаридаги аелга алокадор маълумотларни якин кунларда янги мавзу оркали сизнинг эътиборингизага хавола килишимизни эслатган холда хотима ясаймиз.