Иккинчи жахон урушининг кай тарзда якун топишини кузатаетган гитлерчилар германияси 1944 йилнинг декабр ойидан кейин ута мушкул ва тушкун ахволда колади. Бу пайтда эса отдан тушса хам эгардан тушишни истамаган Гитлер шу кунгача босиб олинган мамлакатлардан келтирилган олтинлар ва кимматбахо тошларни шунингдек кадимий санъант асарларини махфий равишда кучиришга буйрук беради. Унинг бу буйругини эса Польшанинг Куйи Силезия вохасининг уша пайтдаги гауляйтери Ханке ва Польшанинг гарбида жойлашган Одер дареси сохилидаги Бреслау музейининг омборхонасига маъсул Гюнтер Грудманлар шараф ила бажаришади. Энди вокеанинг аслида кандай булгани хакида кискача ва фактларга асосланган холда тухталиб утамиз. Иккинчи жахон уруши якунларига кура унда голиб мамлакатларнинг самолетлари Польшанинг хали эслатганимиз Куйи Силезия вохаси томонгача етиб борган эмас. Бу факт. 1945 йилнинг март ойидаги совет разведкачиларининг хабарларига кура хазиналар 12 вагондан иборат ук утмас поездга ортилган.
Ундан 3 та вагонида рейхминистр Герман Герингни, ва яна 3 та вагонида оберпрезидент Эрих Кохнинг Шаркий Пруссиядан келтирилган хазиналари, колган вагонларда эса Гитлернинг конли йуллар оркали туплаган 300 тоннадан ортик олтинлари булган. Хисоботга кура эслаб колинг ук утмас хазиналар ортилган поезд Польшанинг Бреслау шахридан 1945 йилнинг март ойи охирларида Германиянинг Вальденбург шахри томон йулга чикади. Бирок атиги 65 км йуллик масофани босиб утиши керак булган конли хазиналар ортилган поезд сирли тарзда шу худдудда йуколади. Уни кидириш ишлари эса ишонаверинг хали бугунги кунга кадар бир дакика хам тухтагани йук, аммо поезддан дарак йук. 1953 йилда Куйи Силезияда Польша хукумати калбаки хужжат билан яшаб келаетган собик нацист, полиция капитани Гертерт Клозени кулга олади. Клозени сурок килишганда у хазиналарни Вальденбург шахрига эмас балки хозирги Чехия худудидаги Судет тогларига огир юк ташишга мулжалланган машиналарда жунатилганлиги ва у хазиналар жойлашган махсус омборни аллакачон портлатиб юборишгани колаверса у жойни хеч бир харитада курсатилмагани хакида езма ахборот берган. Бир томондан унинг гаплари тугри булиши хам мумкин. сабаби 12 вагондан иборат булган поездни йук булиб кетиши бу аклга сигмайдиган холат саналади. Хеч булмаганда шу кунгача унинг вагонларидан биттаси топилиши керак эди. Аммо у топилган эмас.
Польшалик тарихчи Павел Родзиевичнинг уша даврга алокадор жуда куп хужжатларни урганишига кура хазинани хозирги Польшанинг кадимий шахарларидан бири Валбжих атрофидан Собес тоглари багридаги Пелерсдорф шахарчаси худудидан излаш керак. Унинг тахминларига караганда фашистларнинг хазинаси шу ерларга келтирилган. 1945 йилга фактларга юзланадиган Чехия худудида немислар уруш йилларида жуда куп махфий шахталар барпо килишган. Лекин кулга олинган полиция капитани Клозенинг курсатма берганидай уларнинг хеч бири хариталарда курсатилган эмас, курсатилган хариталар хам аллакачон йук килиб булинган.
Нюренбергда 1945 йилнинг 20 ноябрь кунидан то 1946 йилнинг 1 октябрига кадар кулга олинган фашизмнинг етакчилари устидан харбий трибунал уз ишини якунлаган пайтда совет хукумати уша фашистлар хазинасини аник Польша худудида эканлигини тасдиклаган. Яна бир тахминларга кура эса хазинани каердалигини аллакачон Польша хукумати камокка олган полиция капитани Герберт Клозе польшаликларга курсатган ва улар Польша газнахонасига келтирилган. Нима учун деган саволга эса Польша судининг уз даврида юзлаб кишиларни улимига бош кош булган полиция капитани Гертерт Клозега берган юмшоккина жазоси билан жавоб бериш мумкин. Лекин бу хам бир тахмин халос. Фашистларнинг хазинаси ортилган поездни хали бугунги кадар кидириш ишлари турли мамлакатлар мутахасисилари томонидан жадал равишда давом этаетганини эслатган холда ролигимизга хотима ясаймиз.