20 асрнинг сунги чораги иттифок таркибидаги республикалар учун умуман кутилмаган ва хали хеч ким таер булмаган бурилишларга тула була булди. Иттифокнинг таркалиб кетиши яъни унинг таркибидаги давлатларнинг уз мутакиллигини эълон килиши биринчи навбатда марказ саналган Россиянинг узига жуда огир зарба булди. Айнан шундай бир нотинч даврда карийиб 70 йилдан ортик вакт давомида Кремлнинг буйрукларига кура иш юритган республикалар учун маълум муддатга кора кунлар бошланди. Буни энди бир суз билан янгидан давлат тузиш деб айтсак хам булади. 1990 йилларда Иттифокнинг собик айрим республикалари ахолиси еппасига ишлаш максадида Россия ва Украина томон узини ура бошлади. Мавзуимиз саналган гастарбайтер атамаси хам худди шу йилларда собик иттифокнинг республикалари лугатига кириб келди. Гастарбайтер сузи аслида немисча суз булиб у таржима килинганди таклиф килинган ишчи, чет эллик ишчи маъноларини беради. Энди Иттифокдаги гастарбайтерларнинг тарихига назар соламиз. СССР нинг гуллаб яшнаган даврида эслаб колинг гастарбайтерлар икки турга булинган,булар ички гастарбайтерлар ва ташки гастарбайтерлар эди.
Энди уларнинг хар иккаласига хам аник сонли фактлар билан таъриф берамиз. Иттифок таркибидаги барча олий укув юртлари ва техникумларни тугатиб уз мутахассислиги буйича диплом олган кадрлар диккат билан тингланг у таълим олган укув юрти уни иттифокнинг худудида жойлашган кайси республикага жунатса уша ерда ишлаши шарт ва зарур хисобланган ва шундай булган хам. Энг кизиги шуки бунга хеч бир кадр каршилик килган эмас. Бунинг учун хам етарли сабаблар булган аммо хозир бу сабабларнинг бизни мавзуимизга алокаси йук. Энди ички гастарбайтерлар буйича аник сонли фактларни келтириб утамиз. 1969 йилда иттифокнинг турли республикаларига айникса хозирги Россия худудига Урта Осие мамлакатлари хисобланган Козогистондан 64 фоиз, Киргизистондан 47 фоиз, Узбекистондан 59 фоиз кадрлар дипломни кулга киритган захоти уз мутахассислиги буйича комунизмни куришга хисса кушиши учун яъни мехнат килиш учун йулланма билан жунатилган. 1973 йилга келиб эса бу сонлар бироз пасайган. 1973 йилда кишлок хужалиги мутахассислиги буйича диплом олган таер кадрларнинг Козогистондан 57 фоизи, Киргизистондан 39 фоизи, Узбекистондан эса 48 фоизи бошка республикалар кишлок хужалигига кумак бериш ва уни кутариш максадида яна шу йулланма оркали юборилган. Уша бошка республикаларга комунизмни куриш учун юборилган кадрдарнинг аксарият кисми эса табийки шу ерда оила куриб колиб кетган.
Нима сабабдан факат 3 та республика айтилди бошка республикалардан хам жунатилганку дейдиган мухлисларимиз диккатига ха уйлаганингиз тугри бошка республикалардан хам кадрлар юборилган бирок уларнинг фоизи 10 фоиздан ошган эмас. Биз факат йирик сонларни айтлик халос. Энди иттифокда мехнат килган ташки гастарбайтерлар хакида суз юритамиз. СССР нинг уз даврида жахон бозорида катта мавкеъга эга булган автомобиллари саналган Зил ва Москвичларни буни езиб куярсиз асосан гастарбайтерлар ишлаб чикарган, аникроги Москвада АЗЛК ва Зил заводларида куп сонли чет элдан келган ишчилар хизмат килган. Бу чет элликлар эса Вьетнамдан ташриф буюрган.
Вьетнам маълум бир вакт яхши биласиз СССР нинг энг якинн дустларидан бири ва иттифокдоши саналган. Шу боисдан мазкур мамлакатнинг кучга тулган ешлари иттифокдаги заводларда 4 йиллик ва 6 йиллик шартнома асосида мехнат килишган. СССР булиниб кетгач эса уларнинг купчилиги шу ерда колган купчилиги эса уз ватанига жунаб кетган. Энди курилиш сохасида етарлича хизмат килган гастарбайтерлар хакида тухталамиз. СССРнингсунги йилларида аник саналарда 1978 йилдан кейин то 1989 йилга кадар энг йирик иншоатларнинг курилишида туркиядан ва хитойдан гастарбайтерларнинг келиши купрок кузатилган. Буни эса уша даврларда бунед килинган иншоатлардан хам билса булади. 1989 йилдан кейинги тарих эса сизга жуда яхши таниш.