Уруш узидан шу кадар нафратли ва конли излар колдирадики бу изларни йук килишга асрлар хам камлик килади. 1941 йилнинг 27 сентябрь куни Смоленск остонасидаги жангларнинг бирида фашистлар томонидан узбек миллатига мансуб 101 та аскар асирликка олинади. Ва улар Гитлернинг энг якин хамтовокларидан бири саналган Йозеф Геббельснинг буйругига биноан 1941 йилнинг май ойида ташкил килинган Нидерландиядаги Амерсфорт концлагерига келтирилади. Амерсфорт концлагерида сакланган ва тирик колган соббик асирлардан бири Алекс Де Деунинг берган курсатмасига кура Геббельснинг буругига сузсиз буйсунган лагер курикчилари 101 та узбекни бошка асирлардан алохида саклашган ва уларга ноинсоний муомалада булишган.
Бу гапларни эса бутун дуне шу жойини эслаб колиб езиб куйинг 2010 йилнинг 29 январь куни асос солинган Совет шухрати майдони нидерландия фондининг директори Ремко Рейдингни иккинчи жахон урушида Леузденда дафн килинган исми номаълум аскарлар тарихини ургангандан сунг билди. Ремко Рейдингнинг кайдларига кура фашистлар хар хафта уша тасаввур килиб булмас шароитда сакланаетган 101 та узбек асирларни Амерсфорт шахридан шахар ахолисига курсатиш максадида олиб утишаркан. Бошка асирларга бериладиган кунлик озик овкатни аникрок айтадиган булсак факат нонни 101 та узбек аскарига ярмини бериш билан кифояланишган.
Бир гал эса уларга нон бергани учун бир кун давомида бутун Амерсфорт концлоагеридаги асирлар очликда сакланган. Бундан тушунадиган килиб айтганда 101 та узбек аскарини хурлашдан максад эса битта эди. Бу хам булса Йозеф Геббельснинг хисобига кура очликдан асирлар биргина нон учун хайвонларча ташланиб бир бирлари билан олишишлари керак эди ва холат камера тасвирига олиниши шарт эди. Бирок шу ерини фахр ва ифтихор ила кайта кайта такрорлаб айтамизки махлуксифат иблиснинг ердаги сояларидан бири саналган Йозеф Геббельснинг ушбу уйлаганларини аждодлари номини ва гурурини хар кандай кийинчиликда хам унутмаган узбек аскарлари чиппакка чикарди.
Энди факт. Ремко Рейдинг кайдларидаги езувларга кура Смоленс остоналарида асирликка олинган 101 та узбек аскарларини барчасини Амерсфорт концлагери марказий майдонига олиб чикишади. Белиндан диккат килинг Берлиндан камералар билан ташриф буюрган гурух ишга киришади ва булаетган вокеани тасвирга олишни бошлайди. Таргибот гурухининг рахбари ва Адольф Гитлернинг маслахатчиларидан бири Йозеф Геббельснинг буйругига биноан битта ок нон хафталаб махсус очликда сакланган, саф тортиб турган 101 та узбек асирининг олдига ташланади. Шунда сафни бузиб чиккан асирлардан бири нонни олиб сафдаги энг еши катта аскарга узатади. У булса нонни ушатиб сафдаги колган узбек аскарларига булиб беришни бошлайди.
Йозеф Геблельс бу холатни куриб тасвирга олиш гурухига ишни тугатиши хакида буйрук беради. Унинг гурури шу ернинг узида ха Амерсфорт концлагерида матонатли узбек аскарлари томонидан синдирилган. 1941 йилнинг кишигача кахрамон 101 та узбек аскаридан 24 таси Амерсфорт концлагеридаги огир мехнатдан ва очликдан халок булишади. 1942 йилнинг 9 апрель куни эса колган 77 та аскар Амерсфорт деворлари олдида отиб ташланади. 1941 йилнинг май ойидан 1945 йилнинг апрель ойига кадар конли фаолият курсатган Амерсфорт концлагерида у мавжуд булган йилларда умумий хисобда 35 та махкум сакланган. Шулардан 26 500 таси Бухенвальд концлагерига кучирилган.