29 лістапада 2018 г. Гомельскі дзяржаўны ўніверсітэт адзначыў 30-годдзе з дня прысваення яму імя беларускага і ўсходнеславянскага першадрукара, асветніка і вучонага Францыска Скарыны.
21 чэрвеня 1930 г. СНК БССР і Эканамічная нарада пры ім прынялі сумесную пастанову аб стварэнні Гомельскага дзяржаўнага педагагічнага інстытута (з 1933 г. педінстытута) з двума аддзяленнямі. У 1935 г. да гэтых аддзяленняў, перайменаваных у факультэты, быў далучаны яшчэ адзін факультэт — літаратурны (па-цяперашняму філалагічны). 5 сакавіка 1939 г. Савет Народных Камісараў БССР па хадайніцтве кіраўніцтва педінстытута прысвоіў гэтай ВНУ імя Героя Савецкага Саюза В.П. Чкалава.
Павелічэнне колькасці насельніцтва, інтэнсіўнае развіццё прамысловасці, сельскай гаспадаркі, навукі і адукацыі ў БССР абумовілі неабходнасць стварэння ў рэспубліцы другога класічнага ўніверсітэта. Міністэрства вышэйшай, спецыяльнай сярэдняй і прафесійнай адукацыі яшчэ ў пачатку 60-х гг. ХХ ст. прымала захады, каб стварыць Палескі дзяржаўны ўніверсітэт у Гомелі, другім па велічыне горадзе ў рэспубліцы. Праз некалькі гадоў гэту ідэю падтрымала навуковая грамадскасць горада. Але толькі ў канцы 1968 г. у Гомельскі абласны камітэт Кампартыі Беларусі прыйшло рашэнне ЦК КПСС аб адкрыцці Гомельскага ўніверсітэта на базе мясцовага педінстытута [1, с. 175].
У адпаведнасці з гэтым рашэннем Пастановай Савета Міністраў СССР № 5 ад 6 студзеня 1969 г. і сумеснай пастановай Цэнтральнага Камітэта Камуністычнай партыі Беларусі і Саваета Міністраў БССР № 93 ад 14 сакавіка 1969 г. на базе педінстытута 1 мая быў створаны Гомельскі дзяржаўны ўніверсітэт (без імя В.П. Чкалава). Па сутнасці, ГДУ стаў першым у гісторыі Беларусі ўніверсітэтам, створаным на саюзным узроўні. Такім чынам Гомель стаў універсітэцкім горадам. Новы ўніверсітэт пачаў развівацца паскоранымі тэмпамі. Ператварэнне педінстытута ва ўніверсітэт з‘явілася дадатковым стымулам для прафесарска-выкладчыцкага складу, супрацоўнікаў і студэнтаў. Ужо за першыя 15 гадоў ГДУ дабіўся вялікіх поспехаў у падрыхтоўцы высокакваліфікаваных кадраў, правядзенні навуковых даследаванняў і ўкараненні іх вынікаў, наладжванні творчага супрацоўніцтва з іншымі ВНУ і навукова-даследчымі інстытутамі.
Падпісвайцеся на наш канал у Яндэкс.Дзэне і будзеце ў курсе навін і публікацый!
У лістападзе 1983 г. на базе ГДУ адбыўся семінар прарэктараў па вучэбнай рабоце ВНУ рэспублікі з удзелам Міністра вышэйшай, спецыяльнай сярэдняй і прафесійнай адукацыі М.М. Мяшкова і начальніка ўпраўлення ВНУ У.Ц. Воднева. Было прынята рашэнне аб укараненні вопыту ГДУ па асваенні новых форм і метадаў навучання ва ўсіх ВНУ рэспублікі. Вопыт работы рэктарата і партыйнага камітэта па ажыццяўленні кадравай палітыкі быў адобраны гарадскім і абласным камітэтамі КПБ і рэкамендаваны для ўкаранення ў ВНУ Гомельскай вобласці. На нарадзе ў ЦК КПБ у снежні 1983 г. было разгледжана пытанне «Аб падрыхтоўцы і павышэнні навукова-педагагічай кваліфікацыі кадраў у Гомельскім універсітэце». Асноўныя дасягненні ў ажыццяўленні кадравай палітыкі ў ГДУ былі прызнаны эфектыўнымі. На тэматычнай выстаўцы ВДНГ СССР «Універсітэты — вядучыя вучэбна-метадычныя і навуковыя цэнтры краіны» ў 1984 г. універсітэт быў узнагароджаны Дыпломам ІІІ ступені, а тры экспанаты былі ўдастоены бронзавых медалёў [1, с. 206-208].
Для ўмацавання кадравага патэнцыялу новага ўніверсітэта сюды пачалі прыязджаць кандыдаты і дактары навук не толькі з Мінска, але і з іншых буйных гарадоў Савецкага Саюза. У 1970 г. адразу пасля абароны дысертацыі і атрымання вучонай ступені доктара філалагічных навук з Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа АН БССР прыехаў У.В. Анічэнка і ўзначаліў кафедру беларускай і рускай моў. Паступова ў кола яго навуковых інтарэсаў трапіла і творчасць Ф. Скарыны. За 17 гадоў У.В. Анічэнкастаў вядомым скарынаведам. Сведчаннем гэтага з‘явілася тое, што на пасяджэнні вучонага савета ўніверсітэта 24 снежня 1987 г. кандыдатура У.В. Анічэнкі была аднагалосна вылучана на прысуджэнне яму Дзяржаўнай прэміі БССР [2] (прысуджана 29 снежня 1988 г.). Гэта можна лічыць першым мерапрыемствам ГДУ па падрыхтоўцы да будучага 500-гадовага юбілею Ф. Скарыны.
На гісторыю прысваення ўніверсітэту імя Ф. Скарыны звярнуў увагу прарэктар па навуковай рабоце, доктар тэхнічных навук прафесар Д.Р. Лін у сваім прывітальным слове ўдзельнікам ІІІ Міжнароднай навуковай канферэнцыі «Скарына і наш час» 7 кастрычніка 2004 г. [3, с. 3-6]. Але мы паспрабуем асвятліць гэта пытанне больш дакладна. Для гэтага звернемся да архіўных дакументаў [2], [4], [5].
У самым пачатку 1988 г. У.В. Анічэнка звярнуўся да рэктара ўніверсітэта, доктара фізіка-матэматычных навук, прафесара, акадэміка АН БССР, лаўрэата Дзяржаўнай прэміі СССР (1984 г.) Б.В. Бокуця з прапановай хадайнічаць перад кіруючымі органамі Гомельскай вобласці аб прысваенні ГДУ імя Ф. Скарыны. Рэктар падтрымаў гэту ідэю. 14 студзеня 1988 г. на імя першага сакратара Гомельскага абласнога камітэта Камуністычнай партыі Беларусі А.С. Камая адпраўлена пісьмо за подпісамі рэктара ўніверсітэта Б.В. Бокуця і сакратара партыйнага камітэта ўніверсітэта цяперашняга дацэнта кафедры гісторыі Беларусі, кандыдата гістарычных навук дацэнта М.І. Старавойтава. У адпаведнасці з практыкай таго часу дакумент за подпісам галоўнага кіраўніка арганізацыі і сакратара партыйнага камітэта або старшыні прафкама не супярэчыў парадку звяртання з такімі пытаннямі асобных грамадзян, кіраўнікоў, працоўных калектываў са сваімі прапановамі ў вышэйстаячыя інстанцыі.
У пісьме, акрамя іншых аргументаў, адзначалася, што ўніверсітэт інтэнсіўна развіваецца і дабіўся вялікіх поспехаў у вучэбнай, выхаваўчай і навуковай галінах; коратка расказваецца аб кнігавыдавецкай і асветніцкай дзейнасці Ф. Скарыны, значэнні яго для беларускай і ўсходнеславянскіх культур; звяртаецца ўвага на актывізацыю падрыхтоўкі да 500-годдзя Ф. Скарыны (адзначалася ў 1986-1990 гг.), у тым ліку на працу гэтага кшталту ў ГДУ. Асобна характарызуецца значэнне двухтомнага «Слоўніка мовы Скарыны», падрыхтаванага У.В. Анічэнкам. У заключэнне аўтары ліста пішуць: «На падставе выкладзенага рэктарат, партыйны камітэт, грамадскія арганізацыі, увесь калектыў універсітэта хадайнічаюць аб прысваенні яму імя Францыска Скарыны ў гонар 500-годдзя з дня нараджэння выдатнага прадстаўніка беларускага народа» [4, л. 96]. 18 студзеня на пісьме з‘явілася рэзалюцыя А.С. Камая: «Бабыру С.П. (сакратару АК КПБ па ідэалагічных пытаннях. — Аўтары): Вывучыць пытанне і ўнесці яго на адабрэнне бюро абкама КПБ да 1 лютага 1988 г.». Трохі больш чым за тыдзень пытанне было вывучана і 27 студзеня інструктар аддзела навукі і навучальных устаноў Гомельскага АК КПБ В.М. Коршыкаў ад імя свайго аддзела напісаў і завізіраваў у сакратара абкама па ідэалогіі запіску «Аб пісьме рэктара ГДУ Б.В. Бокуця і сакратара парткама М.І. Старавойтава» наступнага зместу: «У ходзе вывучэння дадзенага пытання высветлілася, што сцвярджэнне рэктара і сакратара парткама аб поўнай падтрымцы гэтай прапановы з боку грамадскіх арганізацый, прафесарска-выкладчыцкага складу не адпавядае сапраўднасці. Гэта пытанне не абмяркоўвалася на пасяджэннях партыйнага камітэта, вучоным савеце, саветах факультэтаў, кафедрах. У гутарках з выкладчыкамі і кіраўнікамі структурных падраздзяленняў высветлілася, што адназначны пункт погляду па дадзеным пытанні адсутнічае”.