Найти тему
TURFA OLAM

Шайбонийхон ва калла суяклардан минора

1447 йилда тарихда Кучанчи узбеклар давлати дея номланган давлатга асос солган Абулхайрхон салтанат пойтахтини эслаб колинг Сибирдан Сигнокка кучиради. 1451 йилда эса Абулхайрхон Самаркандни Абу Саид билан бирга кушилиб кулга киритади. Айнан шу йили яъни 1451 йилда Абулхайрхоннинг угли Шохбулог султон угил куради. Унга Султон Мухаммад Шайбонийхон дея исм куядилар. Шайбонийхоннинг болаллик йиллари Бухорода утади. У форс, араб тилларини шунингдек харб илмини ва сиесатшунослик илмларини мукаммал узлаштиради. Шайбонийхон 1468 йилда буваси Абулхайрхонни вафотидан кейин Дашти Кипчокдаги унинг ерларида уз хукмронлигини урнатишга киришади. Шу орада узаро ички низолардан кундан кунга заифлашиб бораетган Темурийлар салтананини хам куздан кочирмайди. 1501 йилнинг бахорида Захириддин Мухаммад Бобур ва Шайбонийхон кушинлари уртасида Кухак дареси буйида жанг булиб утади. Бу жанг Шайбонийхоннинг галабаси билан нихоя топади.

-2

Бу эса уз навбатида Шайбонийхонга Моворауннахрдаги мавкеини мустахкамлашга катта ердам беради. 1503 йилда энди Шайбонийхон Тошкентга томон кушин тортади. Тошкент хокими Махмудхон кушинлари билан булган жангда хам у галаба козонади. 1505 йилда Шайбонийхон бор кучини Хоразмга ташлайди. Олдин Киет ва Булдумсоз шахарлари эгалланади ва навбат энди Урганчга келади. 1505 йилда 10 ойлик камалдан сунг эса Урганч хам кулга олинади. 1506 йилда хозирги Афгонистон худудидаги Балх шахри каттик кийинчилик билан эгалланган булса орадан бир йил утиб яъни 1507 йилда Хирот деярли жангсиз таслим булади. 1510 йилда яна уз худудидни кенгайтириш максадида Шайбонийхон кушинни тинимсиз жанглардан чарчаган кисмини Самаркандга жунатиб узи колган аскарлари билан Хуросонга томон йул олади. Худди шу пайтда унга эрон шохи Исмоил Сафавий дуч келади. Эрон шохи Исмоил Сафавийнинг 12 минг кишилик кушини билан Шайбонийхоннинг холдан тойган асскарлари уртасидаги жанг Шайбонийнинг фожеавий улими билан хотима топади.

-3

Исмоил Сафавий Шайбонийхонни калла суягидан шароб ичиш учун коса ясатади. Ва мана энди купчилик мухлисларимиз сураган саволга жавоб. Сохибкирон Амир Темур эмас эслаб колиб езиб куйинг мухтарам мухлис. Калла суяклардан минора ясашни 1510 йилнинг 12 декабрида Исмоил Сафавий буюрган ва минора жангда шавкатссизларча эрон кушини томонидан кириб ташланган Шайбонийхоннинг аскарларини калла суякларидан ясалган. Шайбонийхоннинг бошсиз танаси эса Самарканддаги баланд суфага кумилган. Шайбонийхоннинг улими эса Захириддин Мухаммад Бобурнинг Самаркандга уша пайтдаги ягона даъвогарлигини курсатарди. Бу мавзуни эса Захириддин Мухаммад Бобур хакидаги ролигимизда тамоша килишингиз мумкин. Мазкур ролик каналамизда бор.