Найти в Дзене
TURFA OLAM

Чингизхоннинг урта осиени босиб олиши

13 асрнинг бошларида Урта Осие халклари уз бошидан шу кунларгача кечирган огир кунларнинг энг огирларини ва конли кунларни бошдан кечиради. Бунга эса махаллий хукмдорларнинг уз соясидан хам куркадиган даражага бориб колганлиги киска килиб айтганда бирлашмаганлиги сабаб булади. Бу узбошимча таркокликдан эса якиндагина бутун мугул кабилаларини кон билан булсада бирлаштирган Чингизхон жуда унумли фойдаланади. Англаганингиздай севган каналингиз Турфа Оламнинг бугунги ролигида сиз Чингизхоннинг Урта Осиени босиб олиши хакидаги энг дахшатли шунингдек ачинарли маълумотларни тамоша килишингиз мумкин. Мархамат тарихнинг кора тутунли сахифалари сизни кутади.

-2

1211 йилда Мугул кабилаларини бирлаштириб катта кушинга эга булган Чингизхон Хитойга юриш килади. Унинг бу юришини уша пайт муаррихлари аклсизлик деб бахолайдилар аммо Чингизхон хамманинг огзига уриб Хитойни эгаллайди. 1215 йилда эса у Пекинни ишгол килиб Цин сулоласини тарихдан бир муддат булсада учиб туришига кумакдош булади. Бу эса яъни Чингизхоннинг Пекинни эгаллагани Моворауннахрнинг уша пайтдаги хукмдори Хоразмшох Мухаммадга екмайди. Негаки у хам Хитойга юришни мулжаллаб турган эди. 1218 йилда Хоразмшох Мухаммад савдогар Махмуд Яловочни узининг улкан совга саломлар ортилган элчилар карвонига бош килиб Чингизхон хузурига юборади. Чингизхон хам уларни жуда яхши кутиб олиб Махмуд Яловочни курук билан кайтармайди. Бундан хурсанд булган Хоразмшох Мухаммад энди Чингизхон билан улуг ишларни килишга режа тузаетган бир пайтда Утрор чегарасида Хоразмшох хузурига бораетган Чингизхоннинг элчилари вахшийларча киличдан утказилади.

-3

Конли фожеадан факат карвонбошигина омон колади ва бор гапни Чингизхонга айтади. Бу вокеа эса Чингизхон учун хакикий бахона буллиб хизмат килади. Моварауннахрни босиб олиш учун Чингизхон узининг 200 минг кишилк кушинини 3 кисмга булади. Утрорни камал килишга Угадой ва Чигатойни юборади. Жужи эса Кизилкум оша Хоразмга йул олади. Яна бир кушин дастаси Хужанд сари жунайди. Чингизхоннинг узи эса Тошкент оркали Бухорога йул олади. 1219 йилнинг сентябр ойида мугуллар Утрорни камал килади. Камал 5 ой давом этади. Факат 1220 йилнинг январига келибгина аенларнинг бирини соткинлиги сабаб шахарга мугуллар ериб киришга муваффак булади. Угадой ва Чигатой Утрорда наки кимирлаган жонзот булса уларни барчасини киличдан утказади. 1220 йилнинг феврал ойида консираган конхурларнинг отаси Чингизхон Бухорони яна зодагонларнинг соткинлиги сабаб заб этади. 1220 йилнинг март ойида эса Чингизхон Самаркандга якинлашади. Шахар ахолиси жонидан кечиб уни химоя килишга тайер турган бир пайтда рухоний зодогонлар уз молу жонларини саклаш максадида шахар дарвозасини Чингизхонга очиб берадилар. Самарканд кулга олингач эса конга туймаган боскинчилар Сирдаренинг хает булокдай кайнаб турган юкори ва куйи окими томон харакат кила бошлайдилар. Ушанда улар Сигнок, Жанд ва Банокент шахарларини ишгол килади. Хужандда эса Чингизхонни Урта Осиеча сюрприз кутиб турганди. Бу ерда Чингизхон узига умри давомидаги энг муносиб ракиблардан бирига дуч келади.

-4

Бу хам булса Темур Малик эди. У кейинчалик Чингизхоннин кушинишга улкан талофатлар етказиб Хоразмга кочишга мажбур булади. Чингизхон хам унинг ортидан хали буй сундирилмаган Хоразм томонга кадам босишда давом этади. 1220 йилнинг кузида мугуллар Термиз шахрини камалдан кейин кулга киритишади. 1221 йилнинг бахорида эса улар Хоразмшохлар давлатининг пойтахти Уранчга етиб келишади. Урганчда эса Чингизхонни энди Хоразмча сюрприз кутиб турганди. Бу эса Жалоладдин Мангуерди эди. Айрим манбалардаги маълумотларга кура Урганч амир Хумор Тегиннинг соткинлиги сабабли мугуллар кулига утган. Шахар улар кулига топширилгач эса Жалоладдин Мангуберди кочиб кетишга мажбур булган. Шундан кейин мугуллар амударе дамбасини бузиб шахарни сувга гарк килади, халкни талаб Урганчни харобазорга айлантиради. 1227 йилда Чингизхоннинг вафотидан кейин эса даре даре конлар эвазига босиб олинган Чингизхон давлати унинг угиллари уртасида 4 кисмга булиниб кетади