Мазкур сондаги ролигимиз оркали сиз Хоразмшохлар давлатининг 11 ва 12 асрдаги ички ва ташки сиесий ахволи хакида кискача маълумотга эга булишингиз мумкин. 10 асрда Сомонийлар давлати таркибида булган Хоразм 11 асрнинг бошларига келиб ундан мусткал давлат булиб ажралиб чикади ва уша даврдаги йирик мустамлакачилик сиесатини амалга оширган Корахонийлар давлатига хам Газнавийлар давлатига хам буйсунмай уз мустакиллигини саклаб колади. Бу эса уз навбатида Хоразм давлатининг кейинги ривожланиш даврини бошланишига асос булиб хизмат килади. Бу орада мана бу кизик бир фактни айтиб утиш жоиз бизнингча. 1017 йилда Махмуд Газнавий Хоразм кушинини енгиб уни уз худудлари каторига кушиб куяди. Бирок 1040 йилда Газнавийлар Хуросонни кулдан бой бергач Хоразм салжукийлар давлати таркибига киради. Салжукийлар ва Корахонийлар уртасидаги узаро урушлар эса Хоразм давлатини яна мустакил давлат сифатида шаклланишини такозо этади ва шундай булади хам. 1141 йилда Самарканд якинида Корахонийлар ва Корахитойлар уртасида жуда шавкатсиз жанг булиб утади. Жанг корахитойларнинг галабаси билан якун топади. Бу орада эса Хоразмшох Аловуддин Отсиз Марв шахрини босиб олади. Айнан шу дамдан бошлаб Хоразмшохлар давлатининг худуди кенгая боради. Аллоуддин Отсиздан кейин тахтга утирган Такешнинг даврида Хоразм узининг энг куч кудратга тулиб тошган даврини бошидан кечиради.
Бу даврда Хоразшохлар худудиги диккат килинг хозирги Эроннинг шаркий кисми хам кушиб олинади. Уша даврга оид тарихий манбаларга кура Хоразмшихлар давлати Волга буйи, Киев руси шунингдек Якин Шарк билан жуда самарали савдо ва дипломатик алокалар урнатган экан. Хоразмшохлар давлатининг пойтахти хисобланган Урганч эса бу даврда Шаркнинг энг чиройли ва обод шахарлари каторида тилга олинган. Хоразмдаги тинчлик сабаб илм фан хам айнан мазкур даврда жуда юкори даражада тараккий этган. Хоразмшох саройида Ал Беруний Ибн Синоларнинг илмий ишлар билан шугулланганлиги эса юкоридаги сузларимизга яккол далилдир. Хоразмшохлар давлатининг ички сиесати нихоятда аниклик билан тузилган. Мана яна бир факт. Вазир Шохнинг бош девонига маъсул булган ва у саройдаги барча хат хужжатларни тугри ек нотугрилигини мунтазам назорат килиб борган. Шунингдек вазир соликлар ва хазинага хам жавоб берган. Сарой харажатлари билан устоздор шугулланган. Шохнинг отларига ашур охур маъсул булган булса амир шикор овчилик буйича мутасадди хисобланган. Шохнинг овкат ва ичимликларини синаб курищ учун хам махсус лавозим жорий этилиб улар чошнигирлар деб аталган.
1206 йилда Бухорода махаллий халк кузголон кутаради. Унга эса калконсозлик устахонаси сохибининг угли Малик Санжар бошчилик килади. Малик Санжар хокимни кулга олиб уни ер мулкларини мухтожлар орасида таксимлаб юборади. Бу пайтда эса махаллий зодогонлар хокимиятдан хавотир олиб Хоразмшох Мухаммадга мурожаат этади. У эса 1207 йилда Бухорони камал килади ва куп утмай уни кулга олади. Кейин эса аникроги 1210 йилда Хоразмшох Мухаммад Самарканд хокими Усмон билан бирга кушилиб Корахитойларни Моворауннахр худудидан хайдаб чикариш максадида улкан кушин билан жанга киради. Ва Корахитойлар Моворауннахрдан бутунлай хайдаб юборилади. Шундай килиб бутун бир Моворауннахрда хоразмшохлар давлати хукмронлиги тула тукис урнаттилади. Бирок тарихнинг шундай кора ва кир вараклари борки уларни очмасдан узга чора йук. Мунтазам равишда булиб турган тахт ва хокимият учун кураш, саройдаги бир бирини йук килишга каратилган фитналар мазкур давлатни хам ич ичидан еимириб боораетган эди. Ушбу емирилиш эса Чингизхон бошлик мугил татарларнинг боскини даврида манаман деб буй курсатди. Вахолангки Моворауннахр кушинлари бирлашганда нафакат Чингизхон керак булса ундан икки марта кучли ракибни хам енгиш имкониятига эга эди. Бу мавзу хакида эса кейинги сондаги роликларимизда хикоя киламиз.