Бадий фильмларда римликларни агар эслаган булсангиз ок юзли, худди хозирги европаликлардай сарик сочли хамиша чиройли кийиниб юрадиган кишилар сифатида гавдалантиришади. Аслида эса умуман ундай булган эмас. Кадимги Рим ахолиси эслаб колинг яхудийлардан, юнонлардан, шимолий африкаликлардан шунингдек гарбий осиеликлардан иборат булган. Негаки кадимги Римда кимки солик туласа уша киши яшаш хукукига эга булган агар у кул булмаса албатта. Бундан келиб чикадики кадимги Рим ахолиси куп миллатли кишилардан ташкил топган. Купчилик тарихий битикларда хар йили Римнинг олий табакаси Колизеда куллардан ва жиноятчилардан ташкил топган кишиларни махсус оч куйилган йулбарс ва шерларга тириклайин халк олдида едиришган дейилган. Худди сиз хозир тасвирда куриб турган суръатдагидай. Аммо ушбу маълумот бир мунча эмас умуман нотугри. Сабаб ушбу маълумотни император Нероннинг даврида яшаган солномачилар езиб колдирган. Бу эса умуман аклга сигмайди. Негаки император Нерон даврида хали Колизей курилмаганди. Мана масалани хато томони.
20 асрнинг бошларидаги тарих китобларига эътибор билан назар солсангиз уларда хозирги олимпиада уйинлари биринчи олимпиада уйинларига аникроги Антик даврдаги олимпиада уйинларига нисбатан нохак, хозирги спортчилар наркотик моддалардан фойдаланади, хакамларда соткинлик булиши кузатилади у пайтларда эса бу холатлар умуман булмаган деган сузларга кузингиз тушади. Бирок бу гаплар хам умуман хато. Сабаби антик давр олимпиадаларида текширувчилар хозиргига нисбатан жуда каттиккул булишган. Улар спортчиларни хар хил дамларни ичмасликларига шунингдек сехр жодуга карши каттик курашишган. Хакамларга келсак бу сизга екиб тушади буни биламиз агар кайсидир хакам сотилса у халк олдида тириклайин екилган. Мана жазо. Юкорида айтганларимиз антик даврга оид куплаб адабиетларда уз аксини топганлигини эслатган холда сунги маълумотга утамиз.
Бу маълумот сизни хайрон колдиришига ишонамиз. Кадимги Грецияда олимлар ва файласуфлар жуда улугланган ва кадрланган ва улар жуда бошкаларга нисбатан узок умр куришган дейилади купчилик тарих китобларида. Бу тугрисини айтамиз хакикатдан кулгули ва хато гап. Негаки Греция антик даврда кулдорлик энг ривож топган ва куллар энг эзилган давлат булган. Бу ерда асосий халк дехконлар булиб улар хам катта ер эгаларидан хамиша норозилик кайфиятида юришган. Шунинг учун купчилик бирлашиб тез тез демократия учун кузголон кутаришган. Бу хол дерли хар йили 3 еки 4 марта руй берган. Уша кузголонларда бир эмас унлаб етук олим ва айласуфлар халок булган. Олимлар хамиша диккат килинг узига хомий топиб каттарок амалдорларнинг еки шохларнинг касрларида истикомад килишган. Бу дегани уларни факат ва факат олий табака аникроги зиели кишилар кадрлаган деган гапдир.