Найти тему
TURFA OLAM

Рим империяси инсониятга кандай меьрос колдирган

Хозирги кунда яхши биласиз йулларни йул белгиларисиз тасаввур килиш мумкин эмас. Купчилик бу белгиларни замонамизнинг кашфиети дея уйлаши мумкин. Аслида эса йул белгилари эслаб колинг бизга Рим империясидан аникроги инсониятга Рим империясидан колган меърослардан биридир. Рим империясининг худуди катталиги сабабли римликлар йуловчиларни маълум бир шахарга боришда адашиб кетмасин учун йулларнинг четига улкан тошларга уйиб бу йулннинг каерга олиб боришини езиб куйишган. Бу эса уз навбатида йуловчиларнинг адашиб кетмаслигини таъминлаган. Куп каватли ва куп хонали уйлар шунингдек ижарага бериладиган уйлар Европа тарихига назар соладиган булсак 17 асрдан бошлаб урфга кира бошлаган. Аммо куп каватли ва куп хонали уйларни ижарага бериш Рим империясининг гуллаб яшнаган даврида уйлаб топилган экан. Рим империясининг узи бадавлат давлат хисоблангани билан унинг ахолиси биз уйлаганчалик узига тук булган эмас. Ахолининг камбагал катлами уй куришга курби етмаганидан куп каватли ва куп хонали уйларнинг пастки каватини ижарага олиб уша ерда хает кечирган. Мана аник факт. Рим империясига карашли булган биргина Остия шахрининг 90 фоиз ахолиси ижарага олинган куп хонали уйларда яшаган экан.

-2

Бугунги кунда шифокорлар 2 турга булинади. Булар оддий шифокорлар ва харбий шифокорлар буни биласиз. Уларнинг уртасидаги фарк эса бирининг хаддан ташкари каттиккуллиги ва рахм шавкатдан йироклиги булса яна бирининг мехрли ва кунгли юмшоклигидир. Уша биз хозир гапираетган харбий шифокорлар эрамизнинг 117 йилини 18 августида оламдан утган рим императори Траян даврида уз фаолиятини бошлашган аникроги харбий шифокор деган касб Траяннинг даврида шаклланган. Шунгача эса аскарлар жангда олган жарохатлари билан узлари шугулланишга мажбур булишган экан. Жуда тушунарли булсин учун шуни аник айтган булардикки Траяннинг давригача аскарларнинг жарохатлари билан акат табиблар шугулланган ва уларнинг олдига аскарни олиб боргунча куп холларда кеч булган. Харбий шифокорлар эса жанг майдонида аскарларнинг енида фаолият олиб борган. Ахолининг камбагал катламига давлат томонидан бериладиган моддий ва ижтимоий ердам хозирда дуненинг карийиб барча мамлакатларида мавжуд. Давлат бошкарувида мухим роль уйнайдиган мазкур тизим хам айнан Рим империяси даврида аникроги император Юлий Цезарьдан кейин тахтга утирган Октавиан Август даврида уйлаб топилган экан. Октавиан Август плебейларга яъни римдаги мехнаткаш ахоли катламига давлат хисобидан ахоли уртасидаги оммавий норозиликни олдини олиш максадида нон ва шунга ухшаш махсулотларни таркатишни йулга куйган. Бу эса уни халк томонидан куллаб кувватланишига сабаб булган.

-3

Газеталар хозирда хам уз мавкеини ахборот таркатиш бобида йукотганича йук. Газеталар тарихига назар соладиган булсак улар дастлаб Рим империясида кашф килинганлигига гувох буламиз. Илк газеталар Акта Сенатус дея номланган булиб уларда сенатнинг йигилишида курилган масалалар ва карорлар езилган ва улар факатгина сенаторларга дахлдор булган. Кейин эса яъни эрамиздан аввалги 27 йилда газеталар Акта Диурна деган янги номга эга булади ва у римнинг барча фукаросини янгиликлардан бохабар килишга хизмат килади. Эслатиб утамиз илк газеталар хозирги ухшаб уйма уй таркатилган эмас улар майдонда тахтачага уйиб езилиб осиб куйилган. Худди эълон сингари. Сув кувурлари атамаси бизга куп йиллардан буен маълум. Бирок уша сув кувурлари хам Рим империясининг инсониятга такдим килган кашфиетларидан бири булиб чикди. Римликлар сув чикиши кийин булган шахарларга хозиргидан хам пишик материалдан кувур утказишган ва улар бутун бир шахарни ичимлик суви билан таъминлашга хизмат килган. Балки ишонмассиз Рим империяси хукм сурган даврда утказилган сув кувурлари хатто хозирги кунда хам уз сифатини йукотмаган экан.

-4

Йулларга тош еткизиш ва шосселар куриш бугуннинг еки урта асрларнинг эмас Рим империясининг даврида кашф килинган. Аник фактларга асосланадиган булсак Рим империяси бутун Европа буйлаб диккат килинг 88 минг км узунликдаги йулларга тош еткизган экан. Бунга уз навбатида жуда керакли сабаблар мавжуд эди. Емгирли ва корли кунларда манзилга тез етиб бориш. Археологик казишмалар шуни курсатадики мана 2000 йилдан буен халигача рим империяси даврида еткизилган тошлар аникрогги йуллар хозирда хам инсониятга хизмат килишда давом этаяпти. Мана сифат. Хозирги йул курувчилар йул куришни шу кадимги римликлардан урганса буларкан. Бетон атамасини умуман инсоният тарихига буни эслаб колишингиз табий Рим империяси киритган. Бугунги куннинг энг пишик бетони яхшши биласиз узоги билан 60 еки 70 йил хизмат килиб беради. Кейин эса у сиз билан узи билмаган холда видолашади еки устингизга йикилади. Рим империяси даврида ишлатилган бетон эса бунга ишонасиз биламиз хозир хам худди кеча курилгандай турибди. Бирок унинг еши 2000 да. Кадимги Рим империясида фаолият олиб борган инженер Марк Витрувий исмли киши уша пайтдаги бетон учун айтишларига карганда вулконнинг кукунини ишлатганмиш.