Калісьці, яшчэ ў XIX ст., на старонках перыядычных выданняў, спецыяльных часопісаў і зборнікаў, якія выдаваліся Геаграфічным таварыствам пры Расійскай Акадэміі навук, часта друкаваліся дарожныя замалёўкі даследчыкаў, падарожнікаў, звычайных аматараў старадаўнасцей. Гэтыя людзі адпраўляліся ў самыя розныя краі, у тым ліку нярэдка і ў Беларускае Палессе, у пошуках усялякіх старажытнасцей і ў надзеі запісаць невядомыя казкі і легенды, даследаваць асаблівасці мясцовай гаворкі, убачыць уласнымі вачыма прыроду краю. Непазнанае вабіла гэтых энтузіястаў. Не выпадкова іх этнаграфічныя і гістарычныя нарысы і замалёўкі змяшчаюць унікальныя і вельмі важныя для сучасных даследаванняў факты.
Гэтыя апісанні, на жаль, аказваюцца нярэдка амаль ці не адзінымі сведчаннямі з мінулага многіх нашых населеных пунктаў. Але яны, на шчасце, служаць і своеасаблівым компасам для аднаўлення гісторыі краю.
… Я ехаў у Дзям’янкі, што ў 22 кіламетрах ад раённага цэнтра Добруш Гомельскай вобласці, з цікавымі выпіскамі з кнігі «Россия. Полное географическое описание нашего отечества. Т. IX. Верхнее Поднепровье и Белоруссия», якія вабілі сваёй нязвычнасцю і загадкавасцю. Вось што гаварылася ў нагаданай кнізе: “Уверх па рацэ Іпуць, вярстах у 16 на паўночны ўсход ад Добруша, на правым беразе ракі ляжыць вёска Дзям’янкі, у наваколлі якой існує ўрочышча Селішча. Яно ўяўляе сабой пляцоўку ў некалькі квадратных вёрст з рэшткамі каменнага веку, якія знаходзяцца на беразе Іпуці. Тут жа размешчана мноства курганоў са слядамі звычайнага пахавання і трупаспалення. На поўнач ад гэтай вёскі, вярстах у 10 ля вёскі Закружжа, размешчана так званае Равучае возера, якое часам выпускае якісьці роў. Верагодна4 ад возера маецца падземная сувязь з ракой Іпуць (так званыя карставыя з’явы). На дне возера ляжыць нямала дрэў; згодна з паданнем ужо ў гістарычную эпоху тут адбыўся правал мясцовасці»1.
Усё гэта было вельмі цікава. І калі я для большай верагоднасці загадзя зазірнуў у сучасныя археалагічныя апісанні, то пераканаўся, што дзям’янкаўскае наваколле сапраўды з’яўляецца гістарычным месцам. Няцяжка было ўявіць, што спадчына шматлікіх стагоддзяў складалася тут з самых разнастайных бурных і маўклівых падзей.
Побач з Дзям’янкамі на беразе Іпуці адкрыты дзве стаянкі эпохі неаліту, на месцы якіх знойдзены крамянёвыя прылады працы і фрагменты ляпной керамікі. У другім месцы ў XII-XIII стст. размяшчалася радзіміцкае селішча. Абпаленыя камяні, вугаль, гаршчок, бронзавы пярсцёнак, жалезнае крэсіва, нажы, рыбалоўны кручок, глінянае і каменнае грузілы і іншыя рэчы, якія захоўваюцца цяпер у Гомельскім краязнаўчым музеі, служаць сведчаннем былога жыцця нашых продкаў — радзімічаў. У наваколлі суседняй з Дзям’янкамі вёскі Вылева ёсць урочышча Гарадзец. Назва гэта не выпадковая, бо сведчыць аб старажытным гарадзішчы рубяжа старой і новай эры.
Працяг матэрыяла пра Дзям'янкі чытайце на Краязнаўчым сайце Гомеля і Гомельшчыны.