Максім быў малодшым сынам у вялікай сялянскай сям'і. Старэйшыя браты ўжо ажаніліся і аддзяліліся. Зямлі засталося мала.
— Дай мне якое добрае рамяство, тады я і без надзелу змагу пражыць, — аднойчы сказаў бацьку Максім.
За вёрст пятнаццаць ад вёскі стаяў стары млын. Млынару быў патрэбны памочнік, але людзі баяліся аддаваць туды дзяцей, бо казалі, што гаспадар знаецца з нячыстай сілай.
— Рамяству ён мяне зможа навучыць? — спытаў Максім.
— Чаму ж не? Млынар ён слынны, — адказаў бацька.
Назаўтра пад вечар яны ўжо былі ля млына. Ім насустрач выйшаў гаспадар, дзядзька Тодар. Грошай ён з бацькі не ўзяў, але і сам плаціць адмовіўся. Бацька хутка развітаўся і паехаў.
Раніцай Максім і дзядзька Тодар хуценька паснедалі, і пачалася работа. Максім цягаў мяшкі са збожжам, ссыпаў іх у жорны, потым напаўняў мяшкі мукою.
Недзе ў абед прыехала падвода. Каня паганяла кабета. Яна бесперапынна лаяла свайго мужыка, які спаў сярод мяшкоў. На краі воза сядзела прыгожая дзяўчына. Максім міжволі загледзеўся на яе. Кабета расштурхала свайго мужыка і загадала несці мяшкі са збожжам на млын. Ён узваліў на спіну вялізны мяшок, але праз некалькі крокаў паслізнуўся. Тады кабета падхапіла мяшок і павалакла яго.
— Дайце, я дапамагу вам, цётачка, — прапанаваў Максім.
— Адыдзіся, — адказала кабета. — Ведаю я вас, млынароў. Тры шкуры потым за дапамогу здзераце.
Максім моўчкі адступіўся, да таго ж гаспадар канчаткова прачнуўся і сам занёс на млын астатнія мяшкі.
Да вечара работы было многа, а як сцямнела, дзядзька Тодар і Максім пайшлі на бераг. Максім распытваў дзядзьку аб сакрэтах млынарства. Успомнілі падзеі дня, прыгадалі і кабету, што сама хацела несці мяшкі на млын.
— Не дай Бог такую жонку, — уздыхнуў Тодар. — А вось дачка ў яе ціхая, рахманая.
Дзядзька раптам замаўчаў, ўглядаючыся кудысьці за вогнішча. Максім падняў вочы і ўбачыў тую, пра каго яны пачалі гаварыць.
— Хадзі бліжэй, дачушка, сядай, зараз будзем вячэраць, — сказаў дзядзька Тодар.
— Не, не, я толькі на хвіліначку, папрасіць прабачэння за мачыху...
— Ды кінь ты, я на млыне розных людзей сустракаю. Сядай, сядай. Як клічуць цябе?
— Антося.
Тодар частаваў Антосю, распытваў пра сям'ю. Максіму таксама хацелася падтрымаць размову, але ён не мог — язык нібы прысох да паднябення. Нарэшце ён наважыўся:
— Дзядзька Тодар, можна, я скрыпачку прынясу?
— Давай нясі. Чаму ж не?
Максім іграў прыгожыя сумныя песні, Антося і дзядзька Тодар спявалі.
— Ну, годзе, годзе, — сказаў Тодар. — Мы павінны падумаць, Максім, як даставіць нашу госцю дадому. Цёмна ўжо.
— Не хвалюйцеся, дзядзечка, наш хутар блізка. Дзякуй вам за ласку. — I Антося нібы растала ў паветры.
Наступныя дні Максім працаваў старанна, але быў маўклівы. Антося стаяла перад яго вачамі…
Ён схіліўся над жорнамі і раптам пачуў вясёлы голас дзядзькі Тодара:
— Антосечка, добры дзень! Як ты тут апынулася?
— У нядзелю мае бацькі ладзяць вечарынку. Ці не згодзішся ты, Максім, прыйсці да нас са скрыпкай?
— Я прыйду, — сказаў Максім.
I вось ён на запаветным хутары. Ён садзіцца побач з іншымі музыкамі, і пачынаюцца полькі і кадрылі, ад якіх мігціць у вачах.
Калі моладзь стамілася ад танцаў, сталі гуляць у «Яшчура». Хлопцы пачалі ганяцца за дзяўчатамі. Толькі Максім злавіў Антосю за плечы і павярнуў тварам да сябе, як стукнулі дзверы, і голас мачыхі салодка праспяваў:
— О, якія госці да нас! Антося, хадзі хутчэй сюды!
У дзвярах стаяў пан Гадзюкевіч. Максім вымушаны быў адпусціць Антосю, і яна падышла да бацькоў.
Вечарынка працягвалася, але стала сумнай. Гадзюкевіч, як той клешч, прыліп да Антосі і не адыходзіў ад яе. Як толькі можна стала, Максім пайшоў дадому.
Зноў пачалася праца, старанная, але маўклівая. I вось аднойчы, калі Тодар паехаў на кірмаш, з'явілася Антося.
— Я ўцякла з дому, — сказала яна. — Мачыха хоча аддаць мяне за Гадзюкевіча.
— Пакуль ля млына народу многа, схавайся ў будане. А там і дзядзька Тодар вернецца, ён што-небудзь параіць.
К вечару людзі разышліся.
— Выходзь, Антося, — гукнуў Максім. — Павячэраем.
Антося выйшла з будана. Раптам выскачыў сабака, за ім паспяшала мачыха, а за ёй ішлі два гайдукі пана Гадзюкевіча.
— Дык вось ты дзе, бессаромніца, бацькоў кінула, жаніха кінула...
— Ён не жаніх мне! Чым за яго ісці, лепей у вір!
I Антося кінулася ў ваду. Максім нырнуў і ўхапіў яе за руку. Ён хацеў выплысці, але вада віравала і цягнула пад бераг. Раптам нейкая сіла падхапіла іх і панесла ўверх па рацэ. Іх занесла за паварот, адкуль ужо не было відаць млына, і яны апынуліся на мелкім месцы ў трыснягах. 3 млына даносіўся лямант мачыхі і голас дзядзькі Тодара:
— Ну што, дабілася свайго? Ідзі дадому. Віры адпускаюць тапельцаў толькі раніцай.
Праз некаторы час Антося і Максім убачылі човен дзядзькі Тодара. Доўга яны плылі. Нарэшце дзядзька Тодар увёў човен у невялікую затоку і спыніўся.
— А цяпер адкажыце мне шчыра, — сказаў ён. — Максім, ты кахаеш Антосю?
— Кахаю, але...
— Але ты не можаш даць ёй ні зямлі, ні хаты, ні грошай.
— Так.
— А ты, Антося, кахаеш Максіма?
— Кахаю.
— I пойдзеш за яго замуж, нягледзячы на яго беднасць?
— Пайду.
— Калісьці і я быў малады і кахаў дзяўчыну. Яе таксама хацелі выдаць за пана. Дзяўчына доўга не згаджалася, але пайшла з гэтым панам пад вянец і загубіла сваё жыццё. Я не хачу, каб Антосю спаткаў такі ж лёс. I цябе, Максім, я палюбіў, як сына. Вось што мне прынесла... рэчка. Дзядзька Тодар вынуў з кішэні торбачку. У ёй былі залатыя манеты.
— Вы пойдзеце да бліжэйшага млына, — сказаў дзядзька, — гаспадар прадае яго разам з хатай. Але раней зойдзеце ў царкву, там святар, мой сябра, абвянчае вас, каб ніхто не мог вас разлучыць.
— Дзядзька, — сказаў узрушаны Максім. — Чым мы можам аддзячыць вам?
— А ты думаеш, лёгка ў маім узросце жыць без сям'і? Цяпер у мяне будуць дзеці, унукі, будзе хата, дзе я стану жаданым госцем. Хіба гэтага мала? Ну, бывайце, мне трэба вяртацца.
— Бывайце! — адказалі Максім і Антося. — Чакаем вас у госці!