Хьана хьанач кьван са лифер к1ани чинеруг. Абурун таза ширин як ада нез к1андай, ц1акуларни вичин мугце кцадай, кьуру-чими хьун патал.
Лиферин хважамжамдин ц1арц1ар гудай ц1акулрал чинеругри чпи чпин арадал дамахдай, къалуриз сада садаз, ни виридалай гуьрчег лиф кьунат1а.
Гьавиляй чи чинеруг гьамиша лиферин къайгъуда авай, абур жедай чкаяр чир ийиз алахъдай; ахпа веревирдар ийидай, гьик1 абур вичел желб ийидат1а.
Са йикъарикай са юкъуз им фена лув гана шегьердиз, къачуна ида лифериз к1андай техилдин, дуьгуьдин тварар вичин кар кьилиз акъуд авун патав.
Чинеруг жегьил тир, гьавиляй идак са т1имил къалабулух квай.
Кич1е тир вучиз лагьайт1а идалай вилик вахтунда ада кьунвайди кьвед-пуд кьуьзуь хьанвай лиф тир, садра лифрен ц1иц1ибар тир, тек амукьур ва маса чинеругри кьур лифер. Герек яшдин куьк лифер идавай гьелелиг кьаз хьанвачир.
Атана агакьна им лиферин са к1унт1унал.
- вуч гьал я куьн, иер лифер? За квез техилни дуьгуь гъанва, ма неъ тварар.
- вач квахь садра инлай, кьей нигбет. Тварар ви туьтуьна ак1ана кьий вун!
- Акьван ажугълу вучиз я куьн, за квез т1уьн гъанва и микьи юкъуз гьинай къведа ем?
- Чаз чида вун хьтинбуруз чавай вуч к1анзват1а - лагьана ибур лув гана яргъаз хьана.
- Акъваз ярушар, чна адан кар аквада - лагьана явашдаказ са лифре, эверна чинеругдиз.
- Инихъ ша чинеруг, сагърай вун, чна неда ви тварар.
Патав атай чинеруг ибуру вирида санлай к1уф гана, яна луваривдини гатана, цавуз руг акъатна, са гужуналди ахкъатна ибурувай катна.
- Ваз чун лап ахмакьдаказ акунван, кьей ч1улав пехъ?! Мад вун Инихъ атана тахкурай чаз. Къведай сеферда чна чпи вун неда.
Ахкъатна лиферин к1еви к1уфарикай катай чинеруг ивидин гелерни алаз хтана вичин к1вализ.
Хъел авай адаз лап, кич1ени хьанвай лиферихъай. Адаз лифер икьван хаталу зат1ар тирди чизвачир. Вич гишила амукьна лугьуз ажугъдини кьуна ам.
Фена абур вичин къармахривди пад-пад ийиз к1анзвай, амма акъвазна чинеруг.
Идан патав чидай къунши лекь атана.
- Гьа яда, вун лап кук1варна хьи 😁 Лифери гатай чинеруг, лап хъвер къведай жуьре я.
- Я лекь, абуру зал гужлудаказ вегьена вирида санлай. Гьавиляй завай зат1ни хъхьанач. Луварини абурун ифин акъудда, к1уфарни к1арабдинбур я...
- Вуна мад абурун патавай лув хгумир. Вакай абуруз нянин т1уьн жеда тахьайт1а. 😅
Са кьадар хъуьрерна, лекьре лагьана:
- ваз кьаз к1анзват1а, тек авай пашман лиф яхъ, ам ваз регьятдив жеда.
Пакамаз фена килигна чинеруг, авачир тек лифер. Гьамиша лиферин лужар аквадай идаз. Хъел аваз гьар къуз хквезвай им. Аман - минетарни авуна, гьамалдар макьамарни авуна, амма лифери им гьасятда кьат1узвай.
Са юкъуз мад им акъуч1навай гъуьрчез, лап цавуз фена гьанай вичин хци вилералди килигзавай чилел алайбуруз. Акуна са шумуд къаз патавни лифер гвай. Кьведбуруни тасунай къазарин иеси папа ганвай амукьайриз к1уф язавай, патав верчер-к1ек1ерни гвай. Аламат хьайи чинеругдин кьилиз садлагьана фикир яна, мили хъверна вичи вичивди.
Къазари секиндаказ чпин ем незвай, лиферини ур-ур ийиз рахунарзвай.
Хъсан рагъ авай югъ тир атирлу цуькверин гарни квай, нуьк1ерни атанвай.
Ч1ив - ч1ирив ийиз гьар жуьредин манияр лугьуз виридан рик1 аладар ийизвай. Эвезда чпин патай къазари абуруз т1уьн недай ихтияр ганвай.
И лувар квай к1ват1алдин патав диши къаз вичин шарагарни галаз яд авай тиянда авай.
Садлагьана цавай зверна лекьре и ц1иц1ибрал.
Къазари лувар хкажна гьужумна идал. Лекьре гьерекатна къармахра авай ц1иц1ибни гваз цавуз хъфиз к1ан хьайила гьинихъай акъатнат1ани акун тавур чинеругди идаз кук1уз к1уфар яна "кьей хва, вуна гила аялар кьазван" лагьана. Лекьре шараг ахъайна лув хгана виниз. Чилел амукьай чинеругдал тепилмиш хьана къазар.
Мад кьвед лагьай сеферда ивидай ктад хьанвай вичин бахтунай кат хъийиз хьана чинеругдивай.
И кар лап фад-фад хьана, бязибурун кьилни акъатнач. Лифериз анжах акуна, вучиз лагьайт1а лекь атайла абуру лув гана таран хилерал ва къаварал ацукьна, гьанлай тамашзвай.
- я кьейи хва лекь, вавай атана заз куьмек гуз хьаначни? Зун анал кьена абуру кук1варнайт1а вуч ийидай?! Вун хьтин дуст душмандилайни пис я хьи.
- кими гьайван, зун атанайт1а ваз куьмекдиз абуруз гьасятда чир жедай, чна ч1ал сад авунвайди.
Вич чкадиз хтайла чинеруг мад фена лифер ацукьдай чкадал. Ам ацукьна инихъ-анихъ килигиз. Лифериз им акуна, хабар кьуна:
- Чинеруг, ви кьил ч1ур хьанвайни, вуна ви дуст лекьрез куьмек гудай чкадал, адавай т1уьн къакъудна....
- Заз мад чан алай луван ничхир т1уьна канзвач садани. Чун вахарни стхаяр я. Сада-садан пад кьуна куьмек авуна к1анзвайди я. И дуньядал векь-хъачни гзаф ава, виридаз бес жеда.
- Ур-ур-ур гьа-гьа-гьа вуна чакай зарафатар ийизвани?
- Заз чал маса вагьшийрини гьайванри хъвер авуна к1анзвач. Гьавиляй за жув гила дегишар ийида.
- Вуна ийизвайди тапарар я, чун вавай алдатмиш жедач.
- Квез кандат1а агъугъ, кандачт1а - ваъ. Эгер куьн сада инжиклу ийиз хьайит1а, заз лагь.
- Вуна ак1 лугьузват1а, вач а кацин дуван ая, чавай чилел ацукь хъижезмач, гьамиша каци чун кьаз алахъзва.
- Къала зун килигин, аладна ацукь чилел сад.
Са лиф фена лув гана чилел ацукьна, амайбур винелай килигзавай.
Са вад-ирид декьикьани хьанач, кац вилерни тупар хьиз пип1ивай къакъатна, лифрен кьулухъай.
Хкадарна чинеругди луварни ахъай авуна, вич екез акун патал, фена кацин винел. Каци ч1арар цаз-цаз авуна "инлай квахьхьхьхьхьхь " лагьана катна.
Лифериз хвеши хьана чинеругди чпин тереф хуьзва лагьана.
- Ма сагърай куьн ят1ани, захъ яб акална, зун чукурнач. Зи ниятар михьи я, квез писвал авун фикирда авач...
Ихьтин ва маса рик1е гьатдай гафар лагьана им лув гана хъфена, лиферивай са ванни акъудаз ахгакьнач.
Са т1имил вахтунилай кьве лифре чпи чпикди лагьана:
- я кьей тур вах, ада чи вилик къазран шараг къутармишна, ахпа кац чалай алудна, вичини мад ничхиррик кязач лагьана.
- ун-е, чна гатайла кьулухъни, вич хтана рахана чахъ галаз, хъел кьунач.
Фена ибур чинеругдал са кьил элягьда лагьана. Акъвазна рак1арихъ урр-урр ихтилатар ийизвай. Чинеругдиз ибурун сесер атайла ида вичин дуст Лекьрез лагьана:
- Ингье кьей хва, т1уьн вич зи рак1арихъ атана. Вуна ана вуч леп1-леп1 ийизвай "дуьз жедайди туш" лугьуз.
- аман, ви амалдарвал вуча! Ви ата-буба сик1 тирни?
- Вач квахь садра инлай, кими ихтилатар т1имил ая. Вач пенжердай хъвач, абуруз вун такурай. Акьул атуй ваз.
Лекь хъфена тадиз, чинеругдини рак ахъайна к1вализ теклифна.
- Са гзаф хвеши хьана заз, куьн атана лагьана. Куьн атуй - рагъ атуй!
- Чазни хвеши я гзаф, вакай чи дуст хьанваз акурлай. Вуна лугьузвай гафарни дуьзбур я, чна, нихчирри, чи пад хвена к1анда, сада сад пад ийиз хьайит1а, лувар квайбур амукьдач и дуньядал....
Масабуруни хъвердач чал.
Лифер мукьвал - мукьвал рак1ариз вил ягъиз, рахазвай. Ахпа ибур са герендилай хъфиз гьазур хьана. Чинеругдини рак ахъайна ибур рекье хтуна.
- я кье вах, за зун ана чан алаз акъатдач лагьана фикирнавай. Ада рак к1ев авурла, заз зи вилерни к1ев авур хьиз хьана.
- вун гьак1 я ман, гьамиша чанда кич1евал авай. Заз къайгъуни авачир, ада зун неда лагьана, белки адаз килигна амайбурни дегиш жеда.
Ибур хъфена акурлай лекьрез аламат хьана к1вализ хтана.
- кимиди, к1вализ т1уьн вичин к1вачерал атайла, ам ахкъудна рахкурдай вун вучтин чинеруг я. Вун чинеруг туш, вун лиферуг я - хъуьруьнарна лекьре.
- Я чан зи дуст ва къунши лекь, ваз крар дуьз ийидай жуьреяр чидач, вун гьеле таза я. И дуньядал кьил акъудун патал вун гзаф амалдар хьана к1анда. Ваз гьак1а "мА" лагьана садани ч1арни гудач. И лифери чеб залай акьуллудаказ кьунвай, амма абуру ч1урук1а фикирзава. Абуру зун гатун заз виридалай хъел атай кар я. Чпин гьайиф я абуру зун чан аламаз тур, зун кьенайт1а хъсан тир чеб паталди. Гила за и кар гьак1 тадач. За вуч ийидат1а ваз аквада са т1имил герендилай.
- Яя, ваз лап хъел ава хьи абурун. Абур авам зат1ар я, вуна абурун крар - гафар акьван рик1ик кьамир, стха. Ингье чеб саймиш авурлай ви к1вализни кваз атанва, кьил ч1урубур я.
Чинеруг лиферин дуст хьана инлай кьулухъ, абур хуьзвай маса душманрикай. Лифер инжиклу ийизвачир масабуру, чинеруг патав гваз акурлай. Ят1ани вири лифериз им патарив хьана к1анзвачир....
Лиферикай садбуру игьтият хуьзвай, чинеругдивай яргъаз тир.
Са кьадар вахтунилай чинеругдиз абурун мукарни алай чкаяр чир хьана, акьван лифериз им мукьва хьанвай.
И кар чир хьайилай кьулухъ чинеругдиз мад и дуствилин къугъунрикай рик1 яна. "Бесрай и шит макьамар" - лагьана вичи вичивди. Ида яваш-яваш мукайрилай лиферин какаяр, балаяр чуьнуьхиз эгеч1на. Лифериз кьиляй хабар авачир, ахпа т1имил жез акурлай чпин балайрин кьадар, ибуру вири кьат1уна.
- я залум, чна вун чи стха хьиз кьунвай, ваз вири къалурна, вири ахъайна чна. Бес вуна чи балаяр недан?
- я вахар, мад за гьич ахьтин кар ийидан? Зун куь дуст, куь стха я - гьич кьейит1ани хиве кьадачир чинеругди.
Са лифер инанмиш жезвачир чинеругди ихьтин крар ийизвайдахъ, гьавиляй абуру и балаяр мукай квахьнавайбуруз лугьузвай "Куьн куь балайрал мукъаят хьухь ман, исятда икьван вагьшияр ава кьуд пата" "Белки абур мукай аватна жеда, фена жагъура" ва маса ихьтин гафар.
Лифери авай-авачир гафарни лагьана, шеларни авуна, минетарни, амма чинеругди яб язавачир. Гьар юкъуз ам физвай вичин пай къачуз. Лиферин кьадарни т1имил хьанвай, чпин арадани виликра хьиз садвал амачир, вучиз лагьайт1а са пайдиз ихтибар авачир ихьтин дуствилихъ. А лифери чпин мукарни яргъара авунвай и чинеругдиз чир тахьун патал. Гьич кьилни кутунвачир.
- Гила и залум чалай гьик1 алудун лазим я? Чна вуч гьарайда, низ эверда, алдатмиш хьана чун.
- Чна ам дуствиляй ат1уда, мад хтун тавурай чи мукарин патарив. Ша чна фена адаз лугьуда.
Атана ибуру рак гатана-гатана, садани ахъайзвач, фена са лиф пенжердай килиг авурт1а, чинеругдин туьтуьна ак1ана са зат1 рекьизва бамиш хьана. Лифрени хтана "к1вале кас авач, ша чун пака къведа лагьана" лув хгана хъфена виридан гуьгъуьнаваз. Пакамаз атайбурув мад чан алай кас к1вале жагъанач............ Куьтягь.